عقل: كليد گنج سعادت، ص: 60

«و لقد آتينا لقمان الحكمة أن اشكر للّه و من يشكر فإنما يشكر لنفسه و من كفر فإن اللّه غنی حميد». [10]

و به راستی ما به لقمان حكمت عطا كرديم كه نسبت به خدا سپاس گزار و شاكر باش و هركه سپاس گزارد تنها به سود خود سپاس می گزارد، و هركه ناسپاسی كند به خدا زيان نمی زند، زيرا خدا بی نياز و ستوده است.

امام ششم، عليه السلام، در تفسير اين آيه می فرمايد: منظور از حكمتی كه به لقمان داده شد عقل و فهم است؛ [11] يعنی برای لقمان اين زمينه فراهم شد كه به عقل و فهم كامل برسد. اين اتفاق يكباره نيز روی نداد، بلكه ايشان برای رسيدن به اين درجه زحمت كشيد، سفرها كرد، سراغ اهل معرفت را گرفت و چهار هزار معلم مبرّز را در زمان خود ملاقات كرد. در نتيجه، توانست نيروی باطنی اين چهار هزار نفر را به مغز خود منتقل كند تا حكيم يا به بيان امام صادق، عليه السلام، عاقل و فهيم شود.

اين عناصر تشكيل دهنده عقل سبب شرافت عقل بر ساير اعضای بدن شده است، زيرا بقيه اعضا و جوارح بدن در ساختمان خود چنين تركيباتی ندارند. استخوان ها و پوست و خون و معده و كبد و ... همه از تركيبات شيميايی درست شده و، در نهايت، به صورت عناصر فيزيكی درآمده و هيكل و جسم ما را تشكيل داده اند. تمام تركيبات اعضا و جوارح انسان از خاك آفريده شده اند، مگر عقل كه تنها قسمتی از ساختمانش مادی است و آن سلول های مغز هستند كه ساختمان فيزيكی شان مادی است، ولی سه عنصر ديگر (معرفت و مشيت و نور) جهت الهی و آسمانی دارند.

عقل، در مجموع سرمايه هايی كه به انسان داده شده، سرمايه خاصی است كه فوق العاده عظمت دارد. گستردگی ميدان فعاليت آن هم، چنان كه در بخش قبل گذشت، به گستردگی آفرينش است؛ يعنی عقل مرغی