عقل: كليد گنج سعادت، ص: 88

[شما كه از ديگران مسلطتر است، بگويد بسم اللّه الرحمن الرحيم را چگونه ترجمه كرده است. يكی از ما به عادت دانش آموزان دستش را بالا گرفت و برای پاسخ دادن داوطلب شد. آقا با لبخند فرمود: خوب شد طرف مباحثه ما يك نفر است، زيرا من از عهده پانزده جوان نيرومند بر نمی آمدم. بعد، به آن جوان فرمود: خوب بفرماييد بسم اللّه را چگونه ترجمه كرديد؟ آن جوان گفت: به نام خداوند بخشنده مهربان. حضرت ارباب لبخند زد و فرمود: گمان نكنم ترجمه درست بسم اللّه چنين باشد. در مورد «بسم» ترجمه «به نام» عيبی ندارد، اما «اللّه» قابل ترجمه نيست؛ زيرا اسم علم (خاص) خداست و اسم خاص را نمی توان ترجمه كرد؛ مثلا اگر اسم كسی «حسن» باشد، نمی توان به او گفت «زيبا». ترجمه «حسن» زيبا است، امّا اگر به آقای حسن بگوييم آقای زيبا، خوشش نمی آيد. كلمه اللّه اسم خاصی است كه مسلمانان بر ذات خداوند متعال اطلاق می كنند، نمی توان «اللّه» را ترجمه كرد، بايد همان را به كار برد. «رحمان» را چگونه ترجمه كرده ايد؟ رفيق ما پاسخ داد:

بخشنده. حضرت ارباب فرمود: اين ترجمه بد نيست، ولی كامل نيست، زيرا «رحمان» يكی از صفات خداست كه شمول رحمت و بخشندگی او را می رساند و اين شمول در كلمه بخشنده نيست؛ «رحمان» يعنی خدايی كه در اين دنيا هم بر مؤمن و هم بر كافر رحم می كند و همه را در كنف لطف و بخشندگی خود قرار می دهد و نعمت رزق و سلامت جسم و مانند آن عطا می فرمايد. در هر حال، ترجمه بخشنده برای «رحمن» در حد كمال ترجمه نيست. رحيم را چطور ترجمه كرده ايد؟ رفيق ما جواب داد: «مهربان». حضرت آيت اللّه ارباب فرمود: اگر مقصودتان از رحيم من بودم چون نام وی رحيم بودبدم نمی آمد «مهربان» ترجمه كنيد، اما چون رحيم كلمه ای قرآنی و نام پروردگار است، بايد درست معنا شود. اگر آن را «بخشاينده» ترجمه كرده بوديد، راهی به دهی می برد، زيرا رحيم يعنی خدايی كه در آن دنيا گناهان مؤمنان را عفو می كند. پس آنچه در ترجمه «بسم اللّه» آورده ايد بد نيست، ولی كامل نيست و اشتباهاتی دارد. من هم در دوران جوانی چنين قصدی داشتم، اما به همين مشكلات برخوردم و از خواندن نماز فارسی منصرف شدم. تازه اين فقط آيه اول سوره حمد بود، اگر به ديگر آيات بپردازم، موضوع خيلی پيچيده تر می شود، اما من معتقدم شما اگر باز هم بر اين امر اصرار داريد، دست از نماز خواندن به فارسی برنداريد، زيرا خواندنش از نخواندن نماز به طور كلی بهتر است.]