عقل: كليد گنج سعادت، ص: 441

[نقاره خانه را موقوف سازند! شاه خاموش مانده، در شگفتی فرو رفت و پس از خروج به امين الدوله گفت: عجب سيدی است، از من می خواهد نقاره خانه را كه نشانه سلطنت است، موقوف سازم.

سيد در سال 1231 يا 1232 ق همراه گروهی از دانشوران و دين باوران مشتاق از راه دريا رهسپار حجاز شد. گشاده دستی و مناظره های پيروزمندانه وی با دانشمندان مذاهب گوناگون علمای حجاز را سخت تحت تأثير قرار داد به گونه ای كه وی را بزرگ شمردند و ميخ هايی كه او برای مشخص ساختن حدود طواف بر زمين كوفته بود، بی هيچ ترديدی پذيرفتند. او همچنين توفيق يافت فدك را از كارگزاران دولت عثمانی باز ستاند و به سادات حريم خاك نبوی، صلی اللّه عليه و آله، سپارد.

سال 1245 ق، سال درخشش روزافزون آفتاب مرجعيت سيد بود. آن فقيه نيك نهاد بيش از هشت هزار متر زمين برای پی افكندن يكی از بزرگ ترين مساجد جهان (مسجد سيد كنونی) آماده كرد و كلنگ بنيادی الهی را به زمين زد. عظمت نقشه سيد چنان بود كه درباريان قاجار آن را فراتر از توان مالی مرجع شيعه می انگشتاند. شاه با چنين انديشه ای پيشنهاد كرد در ساختن مسجد شريك شود، ولی سيد از پذيرش پيشنهاد سر باز زد. شاه گفت: شما توان به فرجام رساندن چنين بنياد پرشكوهی را نداريد! سيد فرمود: دست من در خزانه آفريدگار گيتی است! بدين ترتيب، شاه قاجار از شركت در بنياد مسجد باز ماند.

در ربيع الثانی 1253 ق، محمد خان بار سفر بست و برای گوشمالی فرماندار افغانستان رهسپار آن ديار شد. او در پاييز همان سال به هرات رسيد و شهر را به محاصره در آورد. وزير مختار بريتانيا، كه از نفوذ فراوان سيد آگاه بود، ضمن نامه ای از فقيه سپاهان خواست در اين مهم مداخله كرده نيروهای ايران را از ادامه درگيری باز دارد. مرجع شيعه، كه از هدف استعمارگران آگاهی داشت، از اقدام های پايتخت نشينان پشتيبانی كرد و به فريبكاران بيگانه نشان داد كه هرگز مصالح ملت و اسلام را ناديده نمی گيرد.]