عقل: كليد گنج سعادت، ص: 353

[كرد. مرحوم شيخ محمد بهاری شاگردان بسياری داشت نامه های وی كه در كتاب تذكرة المتقين گرد آمده است، خود شاهد اين مدعاست.

آثار: آثار علمی آيت اللّه شيخ محمد بهاری منحصر به نامه هايی است كه برای شاگردان خود نگاشته است. تعدادی از اين مكاتبات ارزشمند در كتاب تذكرة المتقين گرد آمده است. با اين حال، از حضرت آيت اللّه العظمی خامنه ای نقل شده است كه مرحوم شيخ محمد بهاری افزون بر كتاب تذكرة المتقين، نوشته يا نوشته های ديگری نيز داشته است.

شيخ آقا بزرگ تهرانی در كتاب ارزشمند الذريعه الی تصانيف الشيعه، از كتاب «منشآت» بهاری ياد می كند و می نويسد: منشآت بهاری الهمدانی النجفی الحاج شيخ محمد بهاری به طبع تهران.

كتاب ديگری به نام «كتاب القضاء» را نيز به شيخ محمد بهاری نسبت می دهند.

ايشان در نهم ماه مبارك رمضان 1325 ق به رضوان الهی پر كشيد و پيكر پاكش در شهر بهار به خاك سپرده شد. علامه شيخ آقا بزرگ تهرانی، تاريخ وفات شيخ محمد بهاری را نهم ماه مبارك رمضان سال 1325 ق می داند و می فرمايد: در تاريخ وفات مرحوم بهاری، اين گونه وارد شده است: «آه خزان شد گل و بهار محمد».

مرقد منور آن مرحوم هم اكنون در ميان بيش از 160 تن از شهيدان سرافراز و گلگون كفن انقلاب اسلامی و جنگ تحميلی عراق عليه ايران، در باغ بهشت شهدای بهار، زيارتگاه مردم است. يكی از بزرگان نقل كرده اند: اطرافيان بهاری در زمان حياتش، به ايشان پيشنهاد می كنند، بعد از رحلتش، جنازه اش را به نجف منتقل كنند و در آن جا به خاك بسپارد. ايشان با قاطعيت می گويد: مرا در گورستان شهر بهار دفن كنيد. چون می خواهم كنار شهيدان باشم.]

[ (20). در روايتی از كتاب بحار الأنوار، ج 55، ص 5 می خوانيم: روی عن الصادق عليه السلام أنه سئل: لم سمی الكعبة كعبة؟ قال: لانها مربعة، فقيل له: و لم صارت مربعة؟

قال: لانها بحذاء بيت المعمور و هو مربع، فقيل له: و لم صار البيت المعمور مربعا؟ قال:

لانه بحذاء العرش و هو مربع، فقيل له: و لم صار العرش مربعا؟ قال: لان الكلمات التی ]