عقل: كليد گنج سعادت، ص: 184

زير سقف خانه هايشان بخوابند، زيرا حتی ارزش اين را ندارند كه بخواهد گلويشان را بگيرد تا جانشان دربيايد؛ حتی ارزش انتقام گرفتن هم در اين دنيا ندارند:

«و ما قدروا اللّه حق قدره ... ثم ذرهم فی خوضهم يلعبون». [9]

آنان خدا را آن گونه كه سزاوار اوست نشناختند ... پس آنان را رها كن تا در باطل گويی و خرافاتشان بازی كنند.

آن ها را رها كرده ايم تا در ميدانی كه برای خود درست كرده اند بازی كنند. آن ها جز مرده های متحرك چيز ديگری نيستند:

«أو من كان ميتا فأحييناه و جعلنا له نورا يمشی به فی الناس كمن مثله فی الظلمات ليس بخارج منها كذلك زين للكافرين ما كانوا يعملون». [10]

آيا كسی كه از نظر عقلی و روحی مرده بود و ما او را به وسيله هدايت و ايمان زنده كرديم، و برای وی نوری قرار داديم تا در پرتو آن در ميان مردم به درستی و سلامت حركت كنند، مانند كسی است كه در تاريكی های جهل و گمراهی است و از آن بيرون شدنی نيست؟ اين گونه برای كافران به خاطر لجاجت و عنادشان آنچه انجام می دادند، آراسته شد تا گمان كنند اعمالی را كه انجام می دهند نيكوست.

حياتی كه آيه شريفه از آن سخن می گويد حيات معقول است؛ يعنی حيات آسمانی، حيات ملكوتی، و حيات عرشی كه غير از حيات حيوانات است.

«و جعلنا له نورا يمشی به فی الناس».

به او فهمی الهی و عقلی عنايت شده كه با آن زندگی می كند و چون فهمش كار می كند عادل و محسن و جواد و متواضع و خاشع است. به واسطه اين فهم است كه ادب دارد، دلسوز است، و دردمند است. اين فهم فيزيكی نيست، فهم آسمانی است. با اين فهم زندگی می كند و از آن