عقل: كليد گنج سعادت، ص: 320

[ق)، احمد (872- 899 ق)، محمود (899- 900 ق)، دوره هرج ومرج (900- 911 ق). اين سلسله به دست امرای شيبانی منقرض شد. تيموريان خدماتی نيز انجام داده اند. از جمله، خليل، نوه تيمور، كه شباهتی به او نداشت، اهتمام كامل به رفاه و سعادت مملكت معطوف داشت و خدماتی به علم و ادب كرد. شاهرخ نيز طرفدار جدی علوم و صنايع بود و مسجد گوهرشاد از اوست. پسر او الغ بيگ نيز دستور داد زيجی ترتيب دادند. حسين بن بايقرا نيز حامی علوم و ادبيات بود. ر ك: فرهنگ معين، ج 5، مدخل تيموريان، با تلخيص.]

[ (29). امير تيمور گوركانی سردار و پادشاه بزرگ مغول (و. 736 ق جل 771 ق م.

807 ق). وی پسر امير ترغای بود و در تركستان و ميان طايفه برلاس پرورش يافت و در سواری و تيراندازی مهارت يافت. در جوانی، حكومت شهر «كش» به او واگذار شد و پس از ازدواج با دختر خان كاشغر او را گوركان يعنی داماد ناميدند. در جنگ با والی سيستان، چند زخم برداشت و دو انگشت دست راستش افتاد و پای راستش چنان صدمه ديد كه تا پايان عمر می لنگيد و بدين جهت او را تيمور لنگ خواندند. وی در 24 سالگی نامبردار شد و ده سال بعد كه رقيب خود امير حسين را مغلوب و مقتول ساخت به لقب «صاحبقران» ملقب گرديد. تيمور بين سال های 773 و 781 چهاربار به خوارزم لشكر كشيد و عاقبت آن جا را ويران كرد. دشت قفچاق و مغلوستان را نيز فتح نمود. در سال 782، پسر چهارده ساله خود ميرانشاه را با سپاهی مامور تسخير خراسان كرد و خود نيز بدانان پيوست.

نيشابور و هرات را گرفت و در هرات از كله های مردم مناره ها ساخت. سپس، مازندران را كه تا سال 750 ق به دست ملوك باوند بود تسخير كرد و در يورش سه ساله ای كه از 788 تا 790 طول كشيد آذربايجان، لرستان، ارمنستان، گرجستان، و شروان را تسخير كرد و در اصفهان با هفتاد هزار سر بريده مناره ها ساخت. سپس، به شيراز شتافت و آن جا را تسخير كرد. در سال 793 ق خوارزم را قتل عام كرد. يورش پنج ساله وی بين سال های 794 و 798 صورت گرفت و پس از آن حكومت هر شهری را به يكی از فرزندان يا خويشان خود داد. سپس، مسكو را مسخر كرد و در سال 801 هندوستان را فتح كرد و صد هزار تن را بكشت.]