عقل: كليد گنج سعادت، ص: 351

[پس از اتمام تحصيلات مقدماتی در همدان، شيخ محمد بهاری برای ادامة تحصيل به بروجرد عزيمت می كند و در درس آيت اللّه حاج ميرزا محمود بروجردی، پدر آيت اللّه العظمی آقا حسين بروجردی (ره) شركت می كند. او پس از اخذ درجه اجتهاد در 32 سالگی، به زادگاه خود بر می گردد.

شيخ محمّد بهاری در سال 1297 ق، برای ادامه تحصيلات وارد حوزه علميّه نجف اشرف می گردد. وی در نجف از ملازمان درس آخوند ملا حسينقلی همدانی و از شاگردان ممتاز او بود. آخوند همدانی درباه اش فرمود: «حاج شيخ محمد بهاری، حكيم اصحاب من است». به تعبير شيخ آقا بزرگ تهرانی، «هو اجلهم و اعظمهم».

بهاری در درس عارف كامل و استاد بی نظير عرفان، آخوند ملا حسينقلی شوندی درجزينی (م 1311 ق) شركت می كند و تا زمان وفات آن مرد بزرگ از محضر پر فيضش بهره مند می شود.

حاج شيخ محمّد بهاری در نجف دچار بيماری مزمن می شود. پزشكان راه علاج او را تغيير آب و هوا می دانند. وی به سفارش پزشكان، به ايران بر می گردد و مدتی در مشهد ماندگار می شود. بار ديگر تصميم به سفر به نجف می گيرد امّا بدتر شدن وضعيت جسمانی اش سبب بازگشت او به بهار می شود و تا پايان عمر در اين شهر اقامت می گزيند.

شيخ محمد بهاری و حاج سيد احمد كربلايی از تربيت شدگان مكتب عرفان آخوند ملا حسينقلی همدانی و از شاگردان توانمند او بودند. آخوند ملا حسينقلی همدانی عرفان را از آيت اللّه آقا سيد علی شوشتری آموخته بودند و سيد علی شوشتری نيز از مرد «جولا».

حاج سيد محمد حسين طباطبايی قاضی می نويسد: من از پدرم پرسيدم: شما عرفان را از كه اخذ كرده ايد؟ فرمودند: از مرحوم سيد احمد كربلايی طهرانی. عرض كردم: او از چه كسی؟ فرمودند: از آقا سيد علی شوشتری. عرض كردم: او از چه كسی؟ فرمودند: از «جولا» عرض كردم: او از چه كسی فرا گرفته؟ ايشان با تغير فرمودند: من چه دانم! تو می خواهی سلسله درست بكنی.]