عقل: كليد گنج سعادت، ص: 139

[پس از مدتی، ميرزا عازم نجف شد. در آن هنگام، حوزه های علميه اين شهر در اوج شكوه و مزين به وجود فقيهانی فرخنده و فرزانگانی والا مقام بود. از شخصيت هايی كه حاجی به محضرشان شتافت و از اندوخته های علمی آنان استفاده كرد، شيخ الشريعه اصفهانی (1266- 1339 ق). ملا محمد كاظم خراسانی (1255- 1329 ق) و سيد محمد كاظم يزدی (1248- 1337 ق) را می توان نام برد.

به احتمال قوی، حاج ميرزا علی در سال 1323 ق به اصفهان عزيمت نموده است. خود می گويد: «در جريان مشروطه خواهی به اصفهان آمدم ...». موقعی كه حاجی به اصفهان قدم نهاد، با تلاش علما و استادان حوزه علميه كه شهيد آيت اللّه مدرس در بين آنان چون ستاره ای می درخشيد، آرامشی نسبی به اصفهان بازگشته بود. حاج ميرزا علی آقا با كمال فروتنی و به رغم توانايی های علمی، در اصفهان به امور بازرگانی مشغول شد تا آن كه روزی به درس نهج البلاغه مرحوم مدرس حاضر شد. شهيد مدرس وقتی وی را ديد، چون از سوابق علمی حاجی آگاهی داشت، به او گفت: «آقا حيف است، با آن كمالات، به چنين اموری بپردازيد. مسير خودتان را عوض كنيد و به تجارت آخرت روی آوريد». به اين ترتيب، حاجی گام در مسير جديدی گذاشت و پس از تذكر شهيد مدرس به تدريس و كاوش در آثار علمی و نيز ارشاد مردم از طريق وعظ و خطابه روی آورد. حاج ميرزا علی آقا چنان در اقيانوس نهج البلاغه به غواصی پرداخت كه گويی با نهج البلاغه زندگی می كرد.

استاد شهيد آيت اللّه مرتضی مطهری می نويسد «قبل از برخورد با وی اين كتاب (نهج البلاغه) را نمی شناختم ... او يك نهج البلاغه مجسم بود. مواعظ نهج البلاغه در اعماق جانش فرو رفته بود. برای من محسوس بود كه روح اين مرد با روح امير المؤمنين پيوند خورده و متصل شده است ...». و در جای ديگر می نويسد: «نهج البلاغه به او حال می داد و روی بال و پر خود می نشاند و در عوالمی كه ما نمی توانستيم درك كنيم، سير می داد.

جمله های اين كتاب ورد زبانش بود و به آن ها استشهاد می نمود. غالبا جريان كلمات نهج البلاغه بر زبانش با جريان اشك بر محاسن سپيدش همراه بود ...».

وقتی آيت اللّه سيد محمد رضا خراسانی، رئيس حوزه علميه وقت اصفهان، از حاجی خواست برای طلبه ها مباحث اخلاقی طرح كند، به تدريس نهج البلاغه روی آورد. او وقتی ]