عقل: كليد گنج سعادت، ص: 146

[عبادتی عند عبادة جدی كعبادة جدی عند عبادة رسول اللّه صلی اللّه عليه و آله». روايت موجود در متن در منتهی الآمال مرحوم شيخ عباس قمی آمده است.]

[ (16). جنگ احزاب، چنان كه از نامش پيداست، نبردی بود كه در آن تمام قبائل و گروه های مختلف برای كوبيدن «اسلام جوان» متحد شده بودند. بعضی از مورخان نفرات سپاه كفر را در اين جنگ بيش از ده هزار نفر نوشته اند، در حالی كه تعداد مسلمانان از سه هزار نفر تجاوز نمی كرد. سران قريش كه فرماندهی اين سپاه را به عهده داشتند، با توجه به نفرات و تجهيزات جنگی فراوان خود، نقشه جنگ را چنان طراحی كرده بودند كه به خيال خود با اين يورش مسلمانان را به كلی نابود سازند و برای هميشه از دست محمد صلی اللّه عليه و آله و سلم و پيروان او آسوده شوند! زمانی كه گزارش تحرك قريش به اطلاع پيامبر اسلام رسيد، حضرت شورای نظامی تشكيل داد. در اين شورا، سلمان پيشنهاد كرد كه در قسمت های نفوذپذير اطراف مدينه خندقی حفر شود كه مانع عبور و تهاجم دشمن به شهر گردد. اين پيشنهاد تصويب شد و ظرف چند روز با همت و تلاش مسلمانان خندق آماده گرديد؛ خندقی كه پهنای آن به قدری بود كه سواران دشمن نمی توانستند از آن با پرش بگذرند و عمق آن نيز به اندازه ای بود كه اگر كسی وارد آن می شد، به آسانی نمی توانست بيرون بيايد.

سپاه قدرتمند شرك با همكاری يهود از راه رسيد. آنان تصور می كردند كه مانند گذشته در بيابان های اطراف مدينه با مسلمانان روبه رو خواهند شد، ولی اين بار اثری از آنان در بيرون شهر نديده و به پيشروی خود ادامه دادند و به دروازه شهر رسيدند و مشاهده خندقی ژرف و عريض در نقاط نفوذپذير مدينه، آنان را حيرت زده ساخت، زيرا استفاده از خندق در جنگ های عرب بی سابقه بود. ناگزير از آن سوی خندق شهر را محاصره كردند.

محاصره مدينه مطابق بعضی روايات حدود يك ماه به طول انجاميد. سربازان قريش هر وقت به فكر عبور از خندق می افتادند، با مقاومت مسلمانان و پاسداران خندق كه با فاصله های كوتاهی در سنگرهای دفاع موضع گرفته بودند روبه رو می شدند و سپاه اسلام هر نوع انديشه تجاوز را با تيراندازی و پرتاب سنگ پاسخ می گفت. تيراندازی از هردو طرف روز و شب ادامه داشت و هيچ يك از طرفين بر ديگری پيروز نمی شد. از طرف ديگر، محاصره مدينه توسط چنين لشكر انبوهی، روحيه بسياری از مسلمانان را به شدت تضعيف كرده بود؛ به ويژه آن كه خبر پيمان شكنی قبيله يهودی «بنی قريظه» نيز فاش شد و]