ارزش عمر و راه هزينه آن، ص: 356

در وجودش بوده و در عرصه امتحان سجده به حضرت آدم عليه السلام آن بيماری ظهور كرد.

بسياری از محققان می گويند:

«كان» به معنی خودش است، چون بعضی ها می گويند: اين آيه به معنی اين است كه بعد از اين كه سجده نكرد، از كافرين شد، اما خدا می گويد: از كافرين بود، ولی اين كفر و بيماری پنهان، در اين امتحان آشكار شد و ظهور كرد.

خيلی ها آب نمی بينند و الا در معصيت، جنايت، ظلم و آلودگی، شناگر بسيار قابلی هستند. گاهی سگ های بيابان چند شبانه روز دور هم آرام هستند، سر و صدايی نمی كنند، اما به محض اين كه لاشه خر مرده ای را می آورند، آن وقت ببينيد چه هياهو و عربده هايی می كشند و آماده حمله به يكديگر می شوند.

ادامه شرح آيه شريفه

چرا خدا نفرمود: ای انسان ها؟ برای اين كه خيلی از انسان ها جوابش را نمی دادند. خدا دعوت خويش را حرام و بی ارزش نكرده است، بلكه دعوت را متوجه اهل ايمان؛ يعنی مردم با وقار، بردبار، با حوصله، صابر، با انصاف، با وجدان، نرم و در نهايت- به قول قرآن- «اولی الالباب» يعنی صاحبان مغز، خرد، انديشه و تفكر كرده است. در وجود اينان به هيچ عنوان مانعی از اجابت دعوت نيست.

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ» «1»

می توانست بفرمايد: «نحن ادُلُّكُمْ»، اما چرا می پرسد «هَلْ أَدُلُّكُمْ »؟ از چه كسی دارد می پرسد؟ از عقل فعال مردم مؤمن، چون می داند كه اينان جواب اين پرسش را به نحو مثبت می دهند. می داند كه طبيعت عقل و انديشه اينان در برابر حق

______________________________
(1)- صف (61): 10؛ «ای اهل ايمان! آيا شما را به تجارتی راهنمايی كنم.»