تواضع و آثار آن، ص: 368

الحمدلله رب العالمين و صلّی الله علی جميع الانبياء والمرسلين

و صلّ علی محمد و آله الطاهرين.

حال تواضع از با ارزش ترين و زيباترين حالات برای انسان است، انسان متواضع خود را با همه ملائكه الهی، انبياء، ائمه طاهرين عليهم السلام و با همه موجودات عالم همراه و هماهنگ كرده است. در آيات قرآن كريم ملاحظه كرديد كه تمام فرشتگان بعد از اينكه دعوت شدند نسبت به خليفة الله حضرت آدم احترام، فروتنی و خاكساری كنند، امر پروردگار عالم را اطاعت كردند، علت سجده آنها بر آدم، فزونی معرفت آدم بر آنها بود. اين مسأله صريحاً در آيات قرآن مطرح است. هر انسانی هم كه در برابر خواسته های خدا نرمی، سهولت و تواضع كند، و آن خواسته را بپذيرد و به اجرا بگذارد، صد در صد اجرای آن خواسته ها به نفع مجری است، همرنگ ملائكه می شود، اما وقتی ابليس نرمی و سهولت نشان نداد، تكبّر ورزيد، سوره مباركه اعراف را ملاحظه كرديد، خطاب «اخْرُجْ» به او رسيد؛ يعنی از اين جايگاه با عظمت و مقامی كه داری.

اميرالمؤمنين عليه السلام در «نهج البلاغه» می فرمايد: «1» شيطان از ارزش شش هزار ساله ای كه داشت، عريان شد. همه از دستش گرفته شد و بعد هم دو عنوان را خدا در حقش به كار برد، «مَذْؤُماً مَدْحُوراً» «2» و بعد هم او را دچار لعنت خودش كرد،

______________________________
(1)- نهج البلاغه: خطبه 234 (قاصعه)، طلب العبرة؛ «فَاعْتَبِرُوا بِمَا كَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِيسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِيلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِيدَ وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَايُدْرَی أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الآْخِرَةِ عَنْ كِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ فَمَنْ ذَا بَعْدَ إِبْلِيسَ يَسْلَمُ عَلَی اللَّهِ بِمِثْلِ مَعْصِيَتِهِ كَلَّا مَا كَانَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِيُدْخِلَ الْجَنَّةَ بَشَراً بِأَمْرٍ أَخْرَجَ بِهِ مِنْهَا مَلَكاً إِنَّ حُكْمَهُ فِي أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ لَوَاحِدٌ وَ مَا بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ هَوَادَةٌ فِي إِبَاحَةِ حِمًی حَرَّمَهُ عَلَی الْعَالَمِينَ.»

(2)- اعراف (7): 18؛ «نكوهيده و مطرود.»