تواضع و آثار آن، ص: 29
تعبير فوت وقت به مرگ
باز يك جمله حكيمانه دارند و خيلی عجيب است.
«إنّ فوت الوقت أشدّ عند اصحاب الحقيقة من فوت الروح» «1» از دست رفتن زمان بدون غنيمت دانستن آن، از مرگ سخت تر و شديدتر است،
«لأنّ فوت الروح انقطاع الخلق»
هنگام مردن، انسان از مخلوقات جدا می شود و به خدا پيوند می خورد. بعد از مرگ:
«إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» «2»
وقتی مرديد از همه جدا می شويد و به خدا پيوند می خوريد، اما:
«و فوت الوقت انقطاع عن الحقّ»
اما اگر زمان را غنيمت ندانيد، از خدا جدا می شويد. خيلی فرق است از خلق جدا شدن تا از حق جدا شدن، به اين خاطر گفته اند:
«أفضل الطاعات حفظ الاوقات» «3» برترين عبادات اين است كه متوجه وقت باشيد، و وقت را غنيمت بدانيد و با وقت بازی نكنيد و زمان را به لهو و لعب نگذرانيد.
پشيمانی انسان نيكوكار در هنگام مرگ
انسان نيكوكاری در حال جان دادن بود. اطرافيان ديدند خيلی چهره اش گرفته است. در حال تأسف است، آه می كشد و غصّه می خورد، ناراحت است، يك نفر از اطرافيان به او گفت: چرا ناراحتی؟ چرا آه می كشی و غصّه می خوری؟ دنيا برای
______________________________ (1)- مستدرك سفينة البحار، الشيخ علی النمازی الشاهرودی: 8/ 179؛ «و من كلام بعض الأكابر: إن فوت الوقت أشد عند أصحاب الحقيقة من فوت الروح، لأن فوت الروح انقطاع الخلق وفوت الوقت انقطاع عن الحق.»
(2)- بقره (2): 28؛ «به سوی او بازگردانده می شويد.»
(3)- اصل روايت بدين مضمون پيدا نشد ولكن قريب به آن مضمون در إرشاد القلوب: 1/ 128، الباب التاسع و الثلاثون في المراقبة آمده است:
«و أفضل الطاعات مراقبة الحق سبحانه و تعالی علی دوام الأوقات.»
