تواضع و آثار آن، ص: 405

الحمدلله رب العالمين و صلّی الله علی جميع الانبياء والمرسلين

و صلّ علی محمد و آله الطاهرين.

از مسائل بسيار مهم اخلاقی كه در آيات قرآن و روايات مطرح است، مسأله تواضع و فروتنی است، ضدّ آن هم در كتاب خدا و روايات تحت عنوان كبر مطرح كرده است.

پدران، مادران، معلمان و كسانی كه با انسان سر و كار دارند، وظيفه دارند كه از ابتدا روحيه تواضع را در انسان رشد دهند، و اين حالت عالی اخلاقی را تبديل به شجره طيّبه ای در وجود انسان كنند كه تا انسان زنده است، از ثمرات اين شجره بهره مند شود.

حقوق فرزند بر پدر و مادر

البته تمام مايه های لازم برای ظهور حسنات اخلاقی در وجود انسان قرار داده شده، تحقّق اين حسنات ابتدا بر عهده پدر و مادر و خانه است، بعد هم به عهده جامعه می باشد. اميرالمؤمنين عليه السلام وقتی حقّ فرزند را بر عهده پدر بيان می كند، می فرمايد:

«حقّ الولد علی الوالد أن يحسّن اسمه وادبه و أن يعلّمه القرآن» «1»

______________________________
(1)- نهج البلاغة: حكمت 399؛ «وَ قَالَ عليه السلام إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَی الْوَالِدِ حَقّاً وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَی الْوَلَدِ حَقّاً فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَی الْوَلَدِ أَنْ يُطِيعَهُ فِي كُلِّ شَيْ ءٍ إِلَّا فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَی الْوَالِدِ أَنْ يُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ يُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ يُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ.»