تواضع و آثار آن، ص: 23

برنامه اول قرآن اين است كه از جانب پروردگار، شما را موعظه می كند. موعظه ممكن است به صورت عبرت، داستان و مطالب حكيمانه بيان شود كه با گفتار نيك و همراه با رقّت قلب و دلسوزی انجام می پذيرد. كسی كه بر سر مردم فرياد می زند، كسی كه در گفتار خود با عصبانيت به مردم نگاه می كند و حالت خشم، غضب و درندگی دارد و می خواهد مردم را تربيت كند، قرآن عمل او را موعظه نمی داند، موعظه؛ يعنی بيان يك سلسله واقعيت ها همراه با صدای نرم، ليّن و آميخته با دلسوزی و مهر و محبّت می باشد، و قرآن از اين گونه موعظه ها به شكل های گوناگون زياد دارد كه لحن نصيحت و وعظ پروردگار، لحن رحمت، لطف و عنايت است، نرم و مورد قبول گوشها می باشد و موعظه، كدورت ها، تاريكی ها و خاكسترهای معنوی روی قلب را شستشو می دهد. «1»

هدف موعظه در قرآن

هدف اصلی موعظه است. حالا به هر شكلی كه صورت بگيرد، اگر جنبه موعظه داشته باشد، كاربرد حتمی دارد. زياد اتفاق افتاده است كه با بيان يك داستان، با زبان نرم و صدای آرام انسان هدايت شود، كه خداوند در قرآن می فرمايد:

«وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ» «2»

حالت مهر، محبّت و دلسوزی در مردم اثر كرده است و زنگ كدورت و محروميت را از قلب مستمع شستشو داده است، شعرای گذشته ما، بخشی از اشعار آنها، بر همين مبنا سروده شده است؛ يعنی با يك لحن گرم، دلسوزانه و با محبت، كه برای پاك كردن زنگ دلها است.

______________________________
(1)- وسائل الشيعة: 9/ 458 باب 40، باب استحباب متابعة العطايا، حديث 12494؛ «وَرَّامُ بْنُ أَبِي فِرَاسٍ فِي كِتَابِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام قَالَ لِأَهْلِ الْإِيمَانِ أَرْبَعُ عَلَامَاتٍ وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسَانٌ لَطِيفٌ وَ قَلْبٌ رَحِيمٌ وَ يَدٌ مُعْطِيَةٌ.»

(2)- لقمان (31): 19؛ «و از صدايت بكاه.»