تواضع و آثار آن، ص: 361

ديگران را رد نمی كند. شاه عباس به او گفت: چند بار است كه به من گزارش دادند كه يكی از بزرگان كشور و از عالمان برجسته آب و خاك من، آن هم در انظار مردم با اين كبوتربازان و لات ها و قهوه خانه ای ها رفت و آمد و بگو و بخند و نشست و برخاست دارد، ميرداماد فرمودند: من چند سال است كه با اينها رفت و آمد دارم، شخصيت بزرگی را از مملكت شما در ميان اين افراد نديدم، گفت: اتفاقا گزارش آن را از خود من می گرفتيد، من عالم، بزرگ و شخصيتی را نديده ام.

يعنی اعليحضرت چه فكر می كنی، خيال كردی ما با دو كلمه سواد، بزرگ و عظيم هستيم، با دو خط كتاب خواندن عالم می باشيم.

وجود مبارك حضرت سيدالشهداء عليه السلام در دعای عرفه به پروردگار می گويد: «1» كه در عين عالم بودن، جاهل هستم، وای در عين جاهل بودن، آنجا چه هستم؟ با اين مقدار علمی كه منِ حسين بن علی دارم جاهل هستم، من از همه اسرار خبر ندارم و به آن جاهل هستم.

اين تواضع نسبت به حق است. امام زين العابدين عليه السلام می فرمايد: علت شكوفا شدن تواضع علم و عمل می باشد.

سفارش پروردگار به تواضع

نمی دانم مطالب را متوجه شديد، به اهل ايمان امر نمی كند كه به پيغمبر صلی الله عليه و آله تواضع كنيد، اهل ايمان كه در مقابل او تواضع كردند كه اهل ايمان شدند، به پيغمبر صلی الله عليه و آله می فرمايد: به كسانی كه آمدند و اهل ايمان شدند تواضع و فروتنی كن.

طوری به آنها نگاه نكن كه در نگاه تو بخوانند و برداشت كنند كه پيغمبر آنها هستی.

من شما را با ايمان كردم. تعبيرات قرآن بسيار عجيب است، نمی فرمايد: «تواضَع» رفته بالاتر، لغت تواضع را قرآن به كار نگرفته است، پروردگار به رسولش امر می كند

______________________________
(1)- بحار الأنوار: 95/ 225، دعای عرفه؛ «يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ إِلَهِي أَنَا الْفَقِيرُ فِي غِنَايَ فَكَيْفَ لَاأَكُونُ فَقِيراً فِي فَقْرِي إِلَهِي أَنَا الْجَاهِلُ فِي عِلْمِي فَكَيْفَ لَاأَكُونُ جَهُولًا فِي جَهْلِ.»