تواضع و آثار آن، ص: 407

با غير پدر و خانه تماس برقرار كند، بر او واجب می شود كه كمبودهای اخلاقی خود را با مصاحبت آگاهان، عملًا برطرف كند و حقايق اخلاقی را تحقّق دهد.

شما اگر به برخورد انبيا و ائمّه طاهرين عليهم السلام دقت كنيد، متوجه می شويد كه اين بزرگواران نقاط روشن اخلاقی را انتقال می داده اند. با افرادی مواجه بودند كه در خانه تربيت شده بودند، ولی كمبود داشتند، كمبود خود را تأمين می كردند و افرادی كه خالی از مسائل عالی اخلاقی بودند. آنها هم كمبود خود را تأمين می كردند البته اگر اهل قبول كردن بودند.

شخصيت محمد بن مسلم

روايتی در اين زمينه وارد شده كه به نظر می رسد روايت بسيار مهمّی باشد كه دلالت بر حسّاسيت بسيار بالای اهل بيت عليهم السلام نسبت به مردم در امر اخلاق دارد.

شايد برای بعضی روايت تازه ای باشد، شخصی به نام ابوالنصر می گويد: من روزی به عبدالله بن محمد بن خالد گفتم: محمد بن مسلم چگونه آدمی بود؟ امام صادق عليه السلام در يك روايتی می فرمايند: دوستان واقعی دنيا و آخرت پدرم حضرت باقر عليه السلام چهار نفر هستند، يكی از آنها محمد بن مسلم است.

به او گفتم محمد بن مسلم را چگونه ديدی؟ اين يك جمله را جواب داد:

«كان رجلًا شريفاً موسراً» «1» گفت: ای ابوالنصر! محمد بن مسلم مرد شرافتمندی بود و از نظر مادّی وضع خوبی داشت؛ يعنی همه ارزش های ايمانی، اخلاقی و عملی را دارا بود.

روزی امام محمد باقر عليه السلام احساس كردند كه اين مرد الهی و ملكوتی دچار تكبر شده اند، البته تكبّر ايشان در رابطه با پروردگار نبوده است، شايد به خاطر ثروت او بوده است.

______________________________
(1)- بحار الأنوار: 47/ 390، حديث 111- 112؛ « [الإختصاص ] مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَأَلْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ كَانَ رَجُلًا شَرِيفاً مُوسِراً فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ تَوَاضَعْ يَا مُحَمَّدُ فَلَمَّا انْصَرَفَ إِلَی الْكُوفَةِ أَخَذَ قَوْسَرَةً مِنْ تَمْرٍ مَعَ الْمِيزَانِ وَ جَلَسَ عَلَی، باب مَسْجِدِ الْجَامِعِ وَ جَعَلَ يُنَادِي عَلَيْهِ فَأَتَاهُ قَوْمُهُ فَقَالُوا لَهُ فَضَحْتَنَا فَقَالَ إِنَّ مَوْلَايَ أَمَرَنِي بِأَمْرٍ فَلَنْ أُخَالِفَهُ وَ لَنْ أَبْرَحَ حَتَّی أَفْرُغَ مِنْ بَيْعِ مَا فِي هَذِهِ الْقَوْسَرَةِ فَقَالَ لَهُ قَوْمُهُ أَمَّا إِذْ أَبَيْتَ إِلَّا أَنْ تَشْتَغِلَ بِبَيْعٍ وَ شِرًی فَاقْعُدْ فِي الطَّحَّانِينَ فَقَعَدَ فِي الطَّحَّانِينَ فَهَيَّأَ رَحًی وَ جَمَلًا وَ جَعَلَ يَطْحَنُ وَ ذَكَرَ أَبُو مُحَمَّدٍ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيُّ أَنَّهُ كَانَ مَشْهُوراً فِي الْعِبَادَةِ وَ كَانَ مِنَ الْعُبَّادِ فِي زَمَانِهِ.

-/ [الإختصاص ] سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَقُولُ مَا أَحَدٌ أَحْيَا ذِكْرَنَا وَ أَحَادِيثَ أَبِي إِلَّا زُرَارَةُ وَ أَبُو بَصِيرٍ الْمُرَادِيُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَ بُرَيْدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ وَ لَوْ لَاهَؤُلَاءِ مَا كَانَ أَحَدٌ يَسْتَنْبِطُ هُدًی هَؤُلَاءِ حُفَّاظُ الدِّينِ وَ أُمَنَاءُ أَبِي عَلَی حَلَالِ اللَّهِ وَ حَرَامِهِ وَ هُمُ السَّابِقُونَ إِلَيْنَا فِي الدُّنْيَا وَ فِي الآْخِرَةِ.»