تواضع و آثار آن، ص: 172

«وأنا عبدك الضعيف الذليل الحقير الفقير المسكين المستكين» «1» حدّ فروتنی اميرالمؤمنين در پيشگاه وجود مقدس حق اين گونه می باشد.

حدّ فروتنی را در مناجات مسجد كوفه ببينيد.

«مولای يا مولای أنت المالك وأنا المملوك و هل يرحم المملوك الا المالك، أنت الحیّ و أنا الميّت وهل يرحم الميّت الّا الحیّ، أنت الكبير و أنا الصغير و هل يرحم الصغير الا الكبير، أنت العزيز و أنا الذليل و هل يرحم الذليل الا العزيز» «2» اين حد تواضع اميرالمؤمنين است.

تواضع امير المؤمنين عليه السلام در برابر مردم

و اما تواضع در برابر مردم، فكر نكنيد اميرالمؤمنين عليه السلام فقط در خانه پروردگار متواضع بودند، ايشان در اخلاق و عمل، فروتن و خاكسار بودند، نسبت به مردم متواضع بودند. در كتاب با عظمت صلی الله عليه و سلم ا صلي الله عليه و آله و سلم الله اكبر ج الحمد لله عيد مبارك رحمهما الله طبرسی، امام عسگری عليه السلام می فرمايد:

«أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْكافِرِينَ» «3»

پدر و پسر مؤمنی، ميهمان اميرالمؤمنين عليه السلام شدند، حضرت فرمودند: غذا بياوريد. سفره انداختند و غذا را آماده كردند، پدر و پسر در محضر اميرالمؤمنين عليه السلام غذا خوردند، امام عسگری عليه السلام می فرمايند: اين پدر و پسر وقتی از در اتاق وارد شدند، جدم اميرالمؤمنين عليه السلام تمام قد برای آنها بلند شد و اكرام كرد و بالای اتاق نشاند و خودش كمی آن طرف تر و روبه روی آنها نشست، اين گونه نبود كه حضرت به ديوار و پشتی تكيه بدهد، تا اين پدر و پسر هر وقت بخواهند با حضرت صحبت بكنند، مجبور شوند سر برگردانند.

يعنی تكيه دادن در كنار ميهمان، خارج از ادب و ميهمان داری می باشد. من

______________________________
(1)- دعای كميل.

(2)- مفاتيح الجنان: مناجات امام علی عليه السلام در مسجد كوفه.

(3)- مائده (5): 54؛ «در برابر مؤمنانْ فروتن اند، و در برابر كافرانْ سرسخت و قدرتمندند.»