تواضع و آثار آن، ص: 235

الحمدلله رب العالمين و صلّی الله علی جميع الانبياء والمرسلين

و صلّ علی محمد و آله الطاهرين.

معنای كبر

كلمه كبر و مشتقات آن، مانند «يَسْتَكْبِرُونَ»*، «و اسْتَكْبَرَ» در قرآن كريم به مناسبت های مختلف ذكر شده است. اگر بخواهيم يك معنای روشن و واضحی را از كبر به دست بياوريم، بايد به آيات و روايات رجوع كنيم، كبر؛ يعنی يك نوع سنگينی شديد در باطن انسان كه نمی گذارد حق با همه شئون خود در وجود انسان، آشكار شود. وقتی كه حق به طرف انسان می آيد، با داشتن حجاب و مانع، از انسان روی بر می گرداند و زلف حق، به زلف انسان گره نمی خورد؛ يعنی حق جايی برای خودش در وجود انسان پيدا نمی كند.

ضدّ كلمه كبر و مشتقات آن در معارف الهی و در روايات، به عنوان تواضع ياد شده است كه با دقت در معنای كبر، معنای تواضع روشن می شود.

معنای تواضع

تواضع؛ يعنی يك حالت بسيار آسان در وجود انسان كه حق با همه شئون خود، به انسان رو می كند، حق می بيند كه در وجود انسان می تواند قرار بگيرد و طلوع كند. به تعبير قرآن مجيد، مرحله نهايی تواضع، «خشوع» است كه در سوره مباركه