تواضع و آثار آن، ص: 320
می آيد. انبياء و ائمه عليهم السلام در معرفت به خود و خودشناسی، علم آنها كامل و جامع بود.
تعليم خودشناسی از طريق انبيا و ائمه عليهم السلام
دانش خودشناسی را آنها تبليغ نمودند و به ديگران انتقال دادند، به جز اين راه، انسان نمی تواند خودشناس واقعی شود. و فراموشی از خود و خودنشناختن، گناه بسيار بزرگی است كه در سوره مباركه حشر، پروردگار عالم به مؤمنين هشدار داده است.
«وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ» «1»
جزو كسانی نباشيد كه خدا را فراموش كرده اند، جريمه فراموش كردن خدا بسيار سنگين است، و جريمه آن فراموش كردن خود می باشد. وقتی انسان خود را از ياد ببرد، كه مملوك و مخلوق بوده است، نود درصد از اختيار خود را ندارم، اندك اختياری كه دارم، مخصوص من نمی باشد؛ زيرا آن را به من عطا كرده اند. در خلقت، گذشتن عمر، پير شدن، مردن و زنده شدن بعد از مرگِ خود، دخالتی نداشته ام، اگر انسان همه اين موارد ذكر شده را فراموش كند.
«فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ»
مانند حيوانات می شود.
بعد از اينكه مانند حيوانات شد، وارد دايره ظلم و تجاوز می شود،
«بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ» «2»
كسانی كه مانند حيوانات و بدتر از آنها هستند، غافلان عالم هستند؛ يعنی بی خبران، از هيچ چيزی خبر ندارند، از خدا، هستی و حقيقت خود بی خبر هستند.
______________________________ (1)- حشر (59): 19؛ «و مانند كسانی مباشيد كه خدا را فراموش كردند، پس خدا هم آنان را دچار خودفراموشی كرد.»
(2)- اعراف (7): 179؛ «بلكه گمراه ترند؛ اينانند كه بی خبر و غافل [ازمعارف و آيات خدای ] اند.»
