ارزش عمر و راه هزينه آن، ص: 5

اين زمينه حدی نگذاشته اند كه گفته باشند: اگر كسی پول حلال در آورد، تا اين حد باشد، بعد ديگر نبايد به پول دست بزند.

در قرآن كريم نكات خيلی جالبی هست. اين سفارش فقط به ما نشده است، بلكه پول حلال در پيشگاه مقدس پروردگار به قدری از ارزش برخوردار است كه در سوره مباركه مؤمنون می فرمايد: من به تمام صد و بيست و چهار هزار پيامبر گفته ام:

«يا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ» «1»

به دنبال مال حلال باشيد، چون كه از آيات قرآن صريحاً استفاده می شود كه مال حرام، دری به سوی جهنم است.

من به عوارض دنيايی مال حرام كاری ندارم. اين آيه را ببينيد! البته نمونه اين آيه در قرآن زياد است. اين آيه راجع به چند رشته از مال حرام است:

«الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامی ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً» «2»

مال حرام، دری به سوی آتش جهنم است؛ يعنی هر كسی كه به سراغ حرام رفت، خود را سزاوار عذاب قيامت می كند، مگر اين كه خداوند متعال به او توفيق بدهد تا هر چه مال حرام كه از راه غيرمشروع به دست آورده است، به صاحبان اصلی آن برگرداند. اين نيز سفارش اول است. «3»

پرهيز از بخل در مال

سفارش دومی كه به ما درباره پول شده اين است كه مواظب باشيد كه زلف پول حلال شما به رذيله بخلِ در وجودتان گره نخورد، كه پول اسير نشود. چون اگر پول به اسارت بخل در بيايد، باز دری به سوی جهنم بر خود باز كرده ايد.

اين آيه در سوره توبه است:

«الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ

______________________________
(1)- مؤمنون (23): 51؛ «ای پيامبران! از خوردنی های پاكيزه بخوريد.»

(2)- نساء (4): 10؛ «بی ترديد كسانی كه اموال يتيمان را به ستم می خورند، فقط در شكم های خود آتش می خورند.»

(3)- اشاره به آيات انعام (6): 152؛ «و به مال يتيم جز به روشی كه نيكوتر است، نزديك نشويد تا به حدّ بلوغِ [بدنی و عقلیِ ] خود برسد، و پيمانه و ترازو را بر اساس عدالت و انصاف كامل و تمام بدهيد؛ هيچ كس را جز به اندازه توانش تكليف نمی كنيم؛ و هنگامی كه سخن گوييد، عدالت ورزيد هر چند درباره خويشان باشد، و به پيمان خدا وفا كنيد؛ خدا اين [گونه ] به شما سفارش كرده تا پند گيريد.»

اسراء (17): 34؛ «و به مال يتيم تا زمانی كه به سنّ بلوغ و رشدش برسد، جز به بهترين شيوه نزديك نشويد؛ و به عهد و پيمان وفا كنيد، زيرا [روز قيامت ] درباره پيمان بازخواست خواهد شد.»

كافی: 2/ 277، باب الكبائر، حديث 3؛ «مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ الْكَبَائِرُ سَبْعٌ قَتْلُ الْمُؤْمِنِ مُتَعَمِّداً وَ قَذْفُ الْمُحْصَنَةِ وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ وَ التَّعَرُّبُ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَ أَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ ظُلْماً وَ أَكْلُ الرِّبَا بَعْدَ الْبَيِّنَةِ وَ كُلُّ مَا أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ النَّارَ.»

كافی: 5/ 128، باب اكل مال اليتيم، حديث 1، باب اكل مال اليتيم؛ «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام أَوْعَدَ اللَّهُ عز و جل فِي مَالِ الْيَتِيمِ بِعُقُوبَتَيْنِ إِحْدَاهُمَا عُقُوبَةُ الآْخِرَةِ النَّارُ وَ أَمَّا عُقُوبَةُ الدُّنْيَا فَقَوْلُهُ عز و جل وَ لْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ الآْيَةَ يَعْنِي لِيَخْشَ أَنْ أَخْلُفَهُ فِي ذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَنَعَ بِهَؤُلَاءِ الْيَتَامَی.»

كافی: 5/ 128، باب اكل مال اليتيم، حديث 3؛ «أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ عليه السلام عَنِ الرَّجُلِ يَكُونُ فِي يَدِهِ مَالٌ لِأَيْتَامٍ فَيَحْتَاجُ إِلَيْهِ فَيَمُدُّ يَدَهُ فَيَأْخُذُهُ وَ يَنْوِي أَنْ يَرُدَّهُ فَقَالَ لَايَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَأْكُلَ إِلَّا الْقَصْدَ لَايُسْرِفُ فَإِنْ كَانَ مِنْ نِيَّتِهِ أَنْ لَايَرُدَّهُ عَلَيْهِمْ فَهُوَ بِالْمَنْزِلِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ عز و جل إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامی ظُلْماً.»

ثواب الاعمال، ترجمه انصاری: 458- 457؛ «كيفر خوردن مال يتيم.»

حلبی از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه فرمود: در كتاب علی عليه السلام آمده است: كسی كه مال يتيمان را به ستم می خورد، به زودی وبال اين كار را در دنيا درميان نسلش پس از خود خواهد ديد، و در آخرت نيز وبال آن به خودش خواهد رسيد. امّا در دنيا، خداوند فرموده است: وَ لْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيداً [نساء 9،]؛ «يعنی بايد بترسند آنان كه اگر از خود فرزندان ناتوانی بر جای گذارند بر آينده شان بيم دارند، آری بايد از خدا پروا كنند و سخنی درست گويند»، و امّا در آخرت، خداوند فرموده است: إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامی ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً [نساء] «يعنی كسانی كه اموال يتيمان را به ستم می خورند، تنها آتش در شكم خود فرو می برند، و به زودی در آتشی بر افروخته خواهند سوخت.»

سماعة بن مهران می گويد: از امام عليه السلام شنيدم كه می فرمود: خداوند در مورد خوردن مال يتيم دو كيفر را وعده داده است، يكی از آنها كيفر آخرت است كه آتش دوزخ است، و امّا كيفر دنيا همان است كه خداوند فرموده: وَ لْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيداً يعنی بايد بترسد از اينكه برسرپرستی فرزندان او كسی را بگمارم كه با آنها به گونه ای رفتار كند كه او با يتيمان مردم رفتار كرده است.

معلّی بن خنيس می گويد: برامام صادق عليه السلام وارد شديم. حضرت ابتدا به سخن كرد و فرمود: هر كس مال يتيم را بخورد، خداوند كسی رابراو مسلّط خواهد كرد كه بر او يا نسلش ستم كند، زيرا خدا [در كتاب خود] فرموده است: وَ لْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْيَقُولُوا قَوْلًا سَدِيداً.»