عقل: محرم راز ملكوت، ص: 335

[فضلا و دانشمندان خوزه دينی كربلا فراگرفت و در نوجوانی به درس خارج پدر خود، و همچنين درس استاد كل، وحيد بهبهانی، و نيز درس شيخ يوسف بحرانی صاحب حدائق راهی افت و از محضر آن بزرگان استفاده شايانی برد و پس از پنج سال درس و بحث فشرده و عميق و طی مرحله سطح، به درجه اجتهاد عاليه نائل آمد و هر سه استاد بزرگ اجتهاد او را امضا كردند. سيد محمد مهدی سپس به نجف مهاجرت كرد و درحالی كه هنوز سنش از 30 تجاوز نكرده بود، ارشاد و رهبری مسلمانان را بر عهده گرفت و در عين حال كه به تدريس و تاليف اشتغال می ورزيد، به امور فقرا و مستمندان نيز رسيدگی كرده مسائل و مشكلات اجتماعی مردم را حل و فصل می نمود. وی جمعی از بزرگان فقاهت و دين را به گرد خود آورد و از اعتبار و نفوذ زيادی در جامعه شيعيان برخوردار شد.

در سال 1186 قمری، به علت شيوع طاعون در عراق، به همراه خانواده خود به ايران آمد و مدت 7 سال در مشهد اقامت گزيد، سپس به عراق بازگشت. در همين سفر، ميرزا مهدی خراسانی از علمای آن عصر، وی را به بحر العلوم ملقب ساخت.

سرانجام در سال 1212 ق، در سن 57 سالگی، جهانی فانی را وداع گفت. قبر ايشان در نجف و در كنار قبر شيخ طوسی است.

در بيان بزرگی او همين بس كه علامه محدث ميرزا حسين نوری، در خاتمه مستدرك درباره اش می نويسد: «... و قد اذعن له جميع علماء عصره و من تأخر عنه بعلو المقام و الرياسه فی العلوم النقليه و العقليه، و ساير الكمالات النفسانيه حتی ان الشيخ الفقيه الاكبر الشيخ جعفر النجفی (كاشف الغطاء) مع ما هو عليه من الفقاهه و الزهاده و الرياسه كان يمسح تراب خفه بحنك عمامته ...».

علامه بحر العلوم شخصی خوش مشرب و اديب بود و به شعر علاقه داشت. منظومه ای در فقه و قصايدی نيز سروده است. وی در علم رجال نكاتی را استخراج كرد كه قبل از او از آن غفلت كرده بودند. بحر العلوم نه در ميان شيعيان كه در نظر اهل سنت نيز از مقام رفيعی برخوردار بود و چنان بر طبق مذاهب چهارگانه درس می داد كه برخی از اهل سنت به مذهب شيعه گرويدند. وی با علمای يهود نيز، در مورد «ذی ]