عقل: محرم راز ملكوت، ص: 180

[فاس شد و به دربار امير ابو عنان (749- 759 ق/ 1348- 1358 م) رفت و در آن جا استقرار يافت و مورد احترام وی قرار گرفت. دوران آوارگی و سرگردانی ابن بطوطه بدين جا پايان نپذيرفت. زيرا هنوز دو سرزمين ديگر اسلامی را نديده بود.

وی برای زيارت قبر مادر به زادگاه خود شهر طنجه رفت و از آن جا عازم سبته شد. در سبته مرضی گريبانگير وی گشت كه 3 ماه به درازا كشيد و او ناگزير چند ماه در آن شهر بماند. سپس عازم اندلس شد. ابن بطوطه به جبل الفتح يا جبل الطارق رفت و در آن جا با ابو زكريا يحيی بن سراج الرندی ديدار كرد. از آن جا به شهر رنده و سپس به مالقه (مالاگا) رفت و سرانجام به غرناطه پايتخت اندلس رسيد.

گمان می رود وی در اين شهر با كاتب سفرنامه خود محمد ابن جزی آشنا شده باشد. در بازگشت بار ديگر به جبل الطارق رفت. در اول محرم 753 به فرمان ابو عنان عازم سفری دشوار و طولانی به افريقای مركزی شد. وی از طريق سجلماسه به تمبوكتو و مالی رفت كه هنوز مدت درازی از نفوذ اسلام در اين ديار نمی گذشت.

ابن بطوطه در بازگشت به تكدّا (تگدا) رفت و از معادن مس آن سرزمين ديدن كرد و در 11 شعبان 754 با كاروانی از برده فروشان راه دشواری را تا هكار طی كرد و سرانجام اواخر همان سال به فاس بازگشت. ابن بطوطه از آن پس ديگر به سير و سفر نپرداخت و حدود بيست و اندی سال از اواخر عمر خود را در آن جا به سر برد و در 779 ق/ 1377 م درگذشت.

عصر مرينيان، به ويژه دوران فرمانروايی ابو الحسن علی بن عثمان (732- 749 ق/ 1332- 1348 م) و امير ابو عنان فارس المتوكل بن علی، دوران شكوفايی فرهنگ اسلامی در مغرب بود. بسياری از بزرگان علم و ادب در دستگاه اين دو سلطان گرد آمده بودند كه از آن جمله اند ابن خلدون و ابن خطيب كه هر دو از معاصران ابن بطوطه بودند. ابن خلدون خود به بار يافتن ابن بطوطه از مشايخ طنجه به بارگاه سلطان ابو عنان اشاره دارد. به نظر می رسد كه نگارش ماجرای سفر ابن بطوطه به ابتكار ابو عنان بوده باشد. او برای ابن بطوطه اديبی چون ابن جزی را به ]