تواضع و آثار آن، ص: 409

لباس های خود را در می آورد و لنگ به خود می بست تا بتواند كتاب بنويسد.

زحمات بسياری برای اين فرهنگ كشيدند.

ايشان در حال نوشتن كتاب بودند كه به او گفتند: آقازاده بزرگوار شما از دنيا رفته است، فقط گفت:

«إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» «1»

و دوباره به نوشتن خود ادامه داد، گفت: خدا به من اجازه نمی دهد وقت خود را در تشييع و كفن و دفن بگذرانم، زيرا می ترسيدند كه عمرشان كفاف ندهد، كار خير را با مرگ بچّه هم نبايد عوض كرد.

پنجاه سال نوشتن اين كتاب تحقيقی طول كشيد. يقيناً تا ظهور امام زمان از بين نمی رود؛ زيرا از ابزار اصلی مرجعيت شيعه است.

مرحوم آيت الله العظمی اراكی فرمودند: يك روحانی برجسته نزد صاحب جواهر بسيار خوب درس خوانده بود، وقتی می خواست به ايران برگردد، نزد صاحب جواهر آمد، گفت: يك اجازه نامه به من بدهيد، در روحانيت شيعه اين گونه اجازه ها وجود دارد، اجازه امور حسبيه، روايت و اجتهاد، به تناسب علم، به آنها داده می شود، گفت: من می خواهم به ايران بروم، شما يك اجازه علمی به من بدهيد. ايشان يك اجازه علمی برای او نوشتند، آن روحانی به خانه آمد و كلمه مجتهد را اضافه كرد. مردم شهر هم خبر داشتند كسی از شهر آنها به نجف رفته و بسيار خوب درس خوانده است، شهر تعطيل شد و استقبال عجيبی از ايشان شده بود و علما، بزرگان و فرماندار شهر به ديدن او آمدند، بعد علما به ديدن او آمدند، اجازه صاحب جواهر را در آورد، گفت: در هر صورت خدا به ما توفيق داده در درس صاحب جواهر شركت كنيم و ما مجتهد هستيم. اما صاحب جواهر كلمه مجتهد را ننوشته بود.

______________________________
(1)- بقره (2): 156؛ «ما مملوك خداييم و يقيناً به سوی او بازمی گرديم.»