تواضع و آثار آن، ص: 307

است. چرا انسان بايد غرور و تكبر داشته باشد؟

انسان در مقابل يك سلّولی كه در بدن او، خارج از حدّ معمول شروع به رشد كردن می كند، كه اين رشد را اطبّاء نام آن را سرطان گذاشتند، از مداوای آن عاجز هستند. انسان از بيدار ماندن عاجز است و خواب بر او غلبه می كند. انسان با خوردن يك غذای ناباب، تعادل بدن و تعادل خون او به هم می خورد. انسان در مقابل باد و طوفان، سيل و زلزله، حوادث طبيعی و جريانات تلخ اجتماعی كاملًا عاجز است. مگر وزش يك طوفان، شهری را در آمريكا زير طوفان و آب نبرد؟ مگر انسان های زيادی را بی خانمان نكرد؟ همه اين موارد نشانه عجز بشر است.

مگر خداوند متعال نمرود و نمروديان را به وسيله پشه ها نابود نكرد؟ وقتی كه ابرهه با فيل ها به كعبه حمله كرد، خداوند متعال به «طير أبابيل» فرمان داد آنها را نابود كنند، كه آن پرندگان از گنجشك بزرگتر هستند، آنها از سرزمين مكّه سنگريزه ای برداشتند و بر سر سپاه ابرهه انداختند، هر سنگ ريزه ايی كه به سر آنها می خورد:

«فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ» «1»

مانند گوشت كوبيده شده، مخلوط می شدند. آيا همه اينها نشانه ضعف انسان نيست؟

آيا جای تكبر و غرور است؟ انسان منهای خدا تكيه گاه مطمئنی در اين عالم ندارد. غير از خدا، كدام تكيه گاه برای انسان مطمئن است؟

هوا در شهرهای بزرگ نامطمئن شده است. با سوراخ شدن لايه ازن، كلّ هوای كره زمين هم نامطمئن شده است. خداوند در قرآن مجيد می فرمايد: چه اطمينانی داريد از اينكه شب همه خواب باشيد و من صبح شما را به زير زمين منتقل كرده باشم. چه اعتمادی داريد؟ شما هر چه ساختمان های خود را قوی تر بسازيد، من

______________________________
(1)- فيل (105): 5؛ «سرانجام همه آنان را چون كاه جويده شده قرار داد.»