تواضع و آثار آن، ص: 395

كلمه «اسباغ»؛ يعنی «أكمل»، «أتمّ» سفره مادی و معنوی كامل و تمام است.

به چه كسی نعمت كامل مادی و معنوی داده می شود؟ دو آيه بعد به آن اشاره می كند. قرآن بسيار زيبا است. من هميشه اين آرزو را داشتم كه يك روزی بيايد كه همه ملت ايران عارف به قرآن شوند. نسل آينده ما عارف به قرآن شوند. وقتی اين آيات را از سوره های مختلف كنار هم قرار می دهيم، معانی عجيبی به دست می آيد و هر چه وسوسه و خطا، در فكر ما نسبت به خدا و عالم داريم، قرآن معالجه می كند.

اما خدای متعال در آيه ششم از سوره مائده، «1» سه كار معنوی را بيان می كند. البته دو مورد را توضيح داده و توضيح مورد ديگر را به عهده پيغمبر صلی الله عليه و آله قرار داد، كار اول وضو است، كار دوم غسل است، كار سوم تيمم است. بعد از بيان وضو، غسل و تيمم، سه حقيقت بسيار عظيم را بيان می كند كه اين سه حقيقت از دلِ وضو و غسل و تيمم در می آيد، يعنی بدون آنها انسان تهيدست و بدبخت از اين سه حقيقت است.

وضو، غسل و تيمم چه تاثير در اين حقايق دارد؟ آيا مقداری آب و خاك می تواند سه حقيقت بسيار مهم را برای ما روشن كند؟ دين، ما را امر به پرسيدن كرده است،

«فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» «2»

بپرسيد، غير شيعه می گويد: سؤال كردن حرام است.

من در مسجد الحرام به يكی از علمای اهل سنت گفتم مناسك حج را هماهنگ با چه كسی بايد انجام بدهم؟ گفت: هماهنگ با چهار مذهب انجام بدهيد، صحيح است.

مطابق با فتوای ابوحنيفه، مالكی، شافعی و حنبلی انجام دهيد، گفتم: من يك

______________________________
(1)- مائده (5): 6؛ «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَی الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَی الْكَعْبَيْنِ وَ إِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضی أَوْ عَلی سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَ أَيْدِيكُمْ مِنْهُ ما يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»

(2)- نحل (16): 43؛ «از اهل دانش و اطلاع بپرسيد [تا ديگر نگوييد كه چرا فرشته ای به رسالت نازل نشده است؟!].»