عقل: محرم راز ملكوت، ص: 327

خداست. خداوند اين هماهنگی را نظم می دهد و انسان بايد آن را ظاهر كند و تحقق ببخشد.

2. ارشاد و هدايت پروردگار: خداوند متعال بشر را با دو چيز ارشاد كرده است: الف. انزال كتاب؛ ب. سازگاری انسان با قرآن.

كامل ترين، جامع ترين، مفيدترين و باارزش ترين كتاب پروردگار قرآن كريم است. قرآن مجيد كتاب ارشاد حق، راهنمايی حق، دليل حق، چراغ حق و حجت پروردگار مهربان عالم است. [23] اين معنی نخست توفيق است. معنی ديگر توفيق اين است كه خداوند متعال بين بدن ما، روح ما، نفس ما، باطن ما و عقل ما با قرآن مجيد هماهنگی و سازگاری برقرار كرده و خود چگونگی اين هماهنگی را بيان فرموده است:

«إنّ اللّه يأمر بالعدل و الاحسان و ايتاء ذی القربی و ينهی عن الفحشاء و المنكر و البغی يعظكم لعلكم تذكرون». [24]

به راستی خدا به عدالت و احسان و بخشش به خويشاوندان فرمان می دهد، و از فحشا و منكر و ستم گری نهی می كند. شما را اندرز می دهد تامتذكّر [اين حقيقت ] شويد [كه فرمان های الهی، ضامن سعادت دنيا و آخرت شماست ].

همين كه انسان می تواند اهل عدالت باشد، دليلی است بر وجود هماهنگی بين وجود او و عدالت. انسان می تواند عادل و منصف باشد و با ميانه روی و بدون افراط و تفريط زندگی كند و اين معنای هماهنگی و توفيق است. او می تواند اهل نيكوكاری به همگان باشد، درست مانند انبيا و ائمه كه در احسان و نيكی هيچ قيدی را لحاظ نمی كردند. امام زين العابدين، عليه السلام، چهل سال تمام نيمه های شب به در خانه مستمندان می رفت و لباس و غذا می برد و از اين كه شناخته شود پرهيز می كرد. بعد از وفات ايشان، مردم ديدند عده ای انسان فقير به خاطر از دست دادن احسان كننده خود بر سر می كوبند و ناله می كنند. [25]