تواضع و آثار آن، ص: 156

می گشت، دوباره شروع به عبادت می كرد، يك روزی در اتاق را باز كردم و رفتم كنار ديوار نشستم و او را نگاه می كردم، ديدم كه بسيار گريه می كند.

چقدر انسان بايد قدرت و توان داشته باشد، كه كربلا را ببيند، و بعد از آن واقعه شب ها بار به دوش بكشد، بعد از آن در نماز شب گريه و هزار بار تكرار ذكر كند و بعد در طول روز مشغول كشاورزی شود و دوباره برگردد و مشغول عبادت شود.

امام باقر می فرمايد: «1» او مشغول عبادت بود و من هم بلند بلند گريه می كردم. وقتی پدر سلام نماز را داد، فرمود: فرزندم، چرا گريه می كنی؟ گفتم دلم برای شما می سوزد، چقدر كار، خدمت، عبادت و سجده می كنيد، مگر اين بدن چقدر انرژی دارد؟ فرمود: عزيز دلم، روی طاقچه، كتابی است آن را بردار بياور. كتاب را آوردم و به پدر دادم، باز كرد و جلوی من گذاشت، فرمود: در اين صفحات، عبادات و خدمات جدّم علی عليه السلام نوشته شده است. عزيز دلم، اگر بخوانی، آن وقت به من نمی گويی چقدر خودت را به زحمت می اندازی، من كجا و علی كجا؟

عمل صالح، ضعف خلقتی انسان را جبران می كند. انسان با تمرين عمل صالح، عبادات، خدمت به خلق خدا و اخلاق خوش به توان عجيبی در دنيا و آخرت خواهد رسيد. «من كان لله كان الله له» «2» ولی بايد به اين معنا آگاه باشيم كه همه اين امور، خدمت ها و عبادات در صورتی از افق وجود انسان طلوع می كند كه انسان نسبت به خدا و خلق خدا متواضع و فروتن باشد. وقتی خداوند می فرمايد: نماز بخوانيد و روزه بگيريد، شانه بالا نيندازيد، با كمال خاكساری اطاعت نماييد؛ زيرا اگر مقام تواضع نباشد،

«إِنَّها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخاشِعِينَ» «3»

نماز، روزه، خدمت و احسان برای انسان سنگين است، وقتی سنگين شد، با داشتن تكبر قبول نمی كند، با كبر از مجموع آثار عمل صالح خودش را محروم

______________________________
(1)- إعلام الوری بأعلام الهدی: 260، الفصل الرابع؛ «دَخَلَ أَبُو جَعْفَرٍ ابْنُهُ عليه السلام عَلَيْهِ فَإِذَا هُوَ قَدْ بَلَغَ مِنَ الْعِبَادَةِ مَا لَمْ يَبْلُغْهُ أَحَدٌ فَرَآهُ قَدِ اصْفَرَّ لَوْنُهُ مِنَ السَّهَرِ وَ رَمِدَتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْبُكَاءِ وَ دَبِرَتْ جَبْهَتُهُ مِنَ السُّجُودِ وَ وَرِمَتْ سَاقَاهُ مِنَ الْقِيَامِ فِي الصَّلَاةِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام فَلَمْ أَمْلِكْ حِينَ رَأَيْتُهُ بِتِلْكَ الْحَالِ مِنَ الْبُكَاءِ فَبَكَيْتُ رَحْمَةً لَهُ وَ إِذَا هُوَ يُفَكِّرُ فَالْتَفَتَ إِلَيَّ بَعْدَ هُنَيْئَةٍ مِنْ دُخُولِي فَقَالَ يَا بُنَيَّ أَعْطِنِي بَعْضَ تِلْكَ الصُّحُفِ الَّتِي فِيهَا عِبَادَةُ عَلِيٍّ فَأَعْطَيْتُهُ فَقَرَأَ مِنْهَا يَسِيراً ثُمَّ تَرَكَهَا مِنْ يَدِهِ تَضَجُّراً وَ قَالَ مَنْ يَقْوَی عَلَی عِبَادَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام وَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليه السلام إِذَا تَوَضَّأَ اصْفَرَّ لَوْنُهُ فَقِيلَ لَهُ مَا هَذَا الَّذِي يَغْشَاكَ فَقَالَ أَ تَدْرِي لِمَنْ أَتَأَهَّبُ لِلْقِيَامِ بَيْنَ يَدَيْه.»

(2)- بحار الأنوار: 82/ 319، باب 36؛ «أنه من كان لله كان الله له.»

(3)- بقره (2): 45؛ «بی ترديد اين كار جز بر كسانی كه در برابر حق قلبی فروتن دارند دشوار و گران است.»