تواضع و آثار آن، ص: 116

باطن دنيا كه البته نور و ملكوت است، حقيقت و حق است. در «نهج البلاغه» می فرمايد:

«ألا ان اولياء الله نظروا الی باطن الدنيا اذا نظر الناس الی ظاهرها» «1» دو ديدگاه را اميرالمؤمنين عليه السلام مطرح می كند، ديدگاه اول، انبيا و اوليای خدا می باشد كه اين مجموعه را يك ابزاری می بينند كه صاحب خانه برای زندگی مردم قرار داده است كه با اين ابزار، دنيا و آخرت خود را آباد می كنند، ما «انبيا»، خير دنيا و آخرت را برای شما آورديم؛ يعنی يك سرمايه صد در صد كامل را برای شما آورديم.

آن كسی كه به ظاهر دنيا نگاه می كند و به قول اميرالمؤمنين عليه السلام

«لايبصر مما ورائها شيئاً» «2» و غير از اين را نمی بيند، كه در حقيقت در محدوده پول دنيا قرار می گيرد. يك نفر مالك آسمان ها، زمين، درياها، صحراها و معادن كه نمی شود! او با اين ديد فقط در محدوده ثروت و پول قرار می گيرد.

روانشناسی قرآن در مورد انسان

قرآن مجيد و روايات روانكاوی عجيبی نسبت به انسان دارند كه تمام روانشناسان دنيا اگر می خواستند به اين حقايق برسند، نمی توانستند. ولی قرآن صفحه را باز كرده و معما را حل كرده و حققيت را ظاهر كرده است. وقتی فكر به مال گره بخورد، باطن بی قرار می شود، در بی قراری، دنيا پرست می شود، در خواستن مال، به سوی مال حركت می كند، البته اين مرادی است كه هيچ مريدی به همه آن نمی رسد.

______________________________
(1)- نهج البلاغة: حكمت 432؛ «وَ قَالَ عليه السلام إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ هُمُ الَّذِينَ نَظَرُوا إِلَی بَاطِنِ الدُّنْيَا إِذَا نَظَرَ النَّاسُ إِلَی ظَاهِرِهَا وَ اشْتَغَلُوا بِ آجِلِهَا إِذَا اشْتَغَلَ النَّاسُ بِعَاجِلِهَا فَأَمَاتُوا مِنْهَا مَا خَشُوا أَنْ يُمِيتَهُمْ وَ تَرَكُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا أَنَّهُ سَيَتْرُكُهُمْ وَ رَأَوُا اسْتِكْثَارَ غَيْرِهِمْ مِنْهَا اسْتِقْلَالًا وَ دَرَكَهُمْ لَهَا فَوْتاً أَعْدَاءُ مَا سَالَمَ النَّاسُ وَ سَلْمُ مَا عَادَی النَّاسُ بِهِمْ عُلِمَ الْكِتَابُ وَ بِهِ عَلِمُوا وَ بِهِمْ قَامَ الْكِتَابُ وَ بِهِ قَامُوا لَايَرَوْنَ مَرْجُوّاً فَوْقَ مَا يَرْجُونَ وَ لَامَخُوفاً فَوْقَ مَا يَخَافُونَ.»

(2)- نهج البلاغة: خطبه 133؛ «منهاوَ إِنَّمَا الدُّنْيَا مُنْتَهَی بَصَرِ الْأَعْمَی لَايُبْصِرُ مِمَّا وَرَاءَهَا شَيْئاً وَ الْبَصِيرُ يَنْفُذُهَا بَصَرُهُ وَ يَعْلَمُ أَنَّ الدَّارَوَرَاءَهَا فَالْبَصِيرُ مِنْها شَاخِصٌ وَ الْأَعْمَی إِلَيْهَا شَاخِصٌ وَ الْبَصِيرُ مِنْهَا مُتَزَوِّدٌ وَ الْأَعْمَی لَهَا مُتَزَوِّدٌ.»