عرفان در سوره يوسف، ص: 284

شده است.

منهای مقام نبوت و امامت، هر چه مقام و درجه در قرآن كريم می بينيم، انسان ها شايستگی به دست آوردن آنها را دارند. برای رسيدن به اين درجات و مقامات، منازلی را بايد طی كرد كه پس از طیّ آن منازل، ضرورتاً صورت دنيايی و آخرتی آن درجات و مقامات در همين دنيا ظهور می كند، الّا اين كه خيلی از آنها را ما نمی بينيم، ولی ظهورش قطعی است.

گلايه های خدا از بندگان

1- در طی منازل

اين معانی در آيات و روايات زياد ذكر شده اند. خداوند در قرآن مجيد از بسياری از مردم سخت گلايه می كند كه به نظر اهل دل: اين گلايه ها، گلايه محبتی است، نه گلايه خشم و غضب. برای نمونه در قرآن مجيد می خوانيد:

«فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ* وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ* فَكُّ رَقَبَةٍ* أَوْ إِطْعامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ* يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ* أَوْ مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ» «1»

چرا انسان ها از اين گردنه بسيار مفيد، كه گردنه تكليف و وظيفه است، بالا نمی آيند. اهل دل درست می گويند، لحن اين گلايه، لحن محبتی است.

می خواهد عظمت اين گردنه را بفرمايد. سپس بيان می كند كه منظورم از اين گردنه و بالا رفتن از آن، اين است كه اين تكاليف جنبه رفعت دارند كه به عقبه تعبير شده است.

______________________________
(1)- بلد (90): 11- 16؛ «پس شتابان و با شدت به آن گردنه سخت وارد نشد؛* و تو چه می دانی آن گردنه سخت چيست؟* آزاد كردن برده،* يا طعام دادن در روز گرسنگی و قحطی،* به يتيمی خويشاوند،* يا مستمندی خاك نشين.»