عرفان در سوره يوسف، ص: 384

خليفه خدا در امور مالی

در سوره حديد می فرمايد: هر كسی كه مال پاك در اختيار دارد، چه كم و چه زياد، دارنده مال، مالك آن نيست، بلكه خليفه من در تصرف مال است. خدا چه احترام عجيبی به انسان صاحب ثروت می گذارد. می فرمايد: دارنده مال «خليفة الله» است. نمی گويد دارنده علم، دارنده فكر. بحث آيه فقط روی محور مال است.

«وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ» «1»

اول آيه نيز می فرمايد: حق نداريد مال را نگهداريد و حبس كنيد. منِ خدا به تو مال داده ام و تو را جانشين خودم در كنار اين مال قرار داده ام. جانشين من بايد مانند من باشد: دست و دل باز، جواد، سخی، كريم و معطی؛ يعنی جانشين من بايد افق طلوع جود، سخا، عطا و رزّاقيت من باشد. و در غير اين صورت در كنار مال، او را از جانشينی می اندازم و او برادر شيطان می شود. علاوه بر اين كه مال سكّوی اوج انسان به طرف مقام خداست، سكّوی سقوط انسان به دامن شيطان نيز هست.

رسم پاسداری از مقام خليفة اللهی

پولدار اين احترام را بايد حفظ كند و نبايد پول خود را در محور خيمه حيات خود و خانواده اش خرج كند، بلكه بايد مانند چشمه اول بهار و ابر باران زا باشد.

بايد مانند رودخانه در جريان باشد كه تشنگان، گرسنگان، عريان ها و مشكل داران را سيراب كند و مشكل آنان را حل كند. «2»

______________________________
(1)- حديد (57): 7؛ «و از اموالی كه خدا شما را در آن جانشين خود قرار داده، انفاق كنيد.»

(2)- الكافي: 2/ 265، باب فضل فقراء المسلمين، حديث 20؛ «عَنْ مُبَارَكٍ غُلَامِ شُعَيْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی عليه السلام يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عز و جل يَقُولُ إِنِّي لَمْ أُغْنِ الْغَنِيَّ لِكَرَامَةٍ بِهِ عَلَيَّ وَ لَمْ أُفْقِرِ الْفَقِيرَ لِهَوَانٍ بِهِ عَلَيَّ وَ هُوَ مِمَّا ابْتَلَيْتُ بِهِ الْأَغْنِيَاءَ بِالْفُقَرَاءِ وَ لَوْ لَاالْفُقَرَاءُ لَمْ يَسْتَوْجِبِ الْأَغْنِيَاءُ الْجَنَّة.»

الكافي: 2/ 174، باب حق المؤمن علی أخيه و أداء حقه، حديث 13 و 14؛ «أَبَانٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام أَ يَجِي ءُ أَحَدُكُمْ إِلَی أَخِيهِ فَيُدْخِلَ يَدَهُ فِي كِيسِهِ فَيَأْخُذَ حَاجَتَهُ فَلَا يَدْفَعَهُ فَقُلْتُ مَا أَعْرِفُ ذَلِكَ فِينَا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام فَلَا شَيْ ءَ إِذاً قُلْتُ فَالْهَلَاكُ إِذاً فَقَالَ إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ يُعْطَوْا أَحْلَامَهُمْ بَعْدُ.»

«مُعَلَّی بْنِ خُنَيْسٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام عَنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ فَقَالَ سَبْعُونَ حَقّاً لَاأُخْبِرُكَ إِلَّا بِسَبْعَةٍ فَإِنِّي عَلَيْكَ مُشْفِقٌ أَخْشَی أَلَّا تَحْتَمِلَ فَقُلْتُ بَلَی إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَقَالَ لَاتَشْبَعُ وَ يَجُوعُ وَ لَاتَكْتَسِي وَ يَعْرَی وَ تَكُونُ دَلِيلَهُ وَ قَمِيصَهُ الَّذِي يَلْبَسُهُ وَ لِسَانَهُ الَّذِي يَتَكَلَّمُ بِهِ وَ تُحِبُّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ إِنْ كَانَتْ لَكَ جَارِيَةٌ بَعَثْتَهَا لِتُمَهِّدَ فِرَاشَهُ وَ تَسْعَی فِي حَوَائِجِهِ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ وَصَلْتَ وَلَايَتَكَ بِوَلَايَتِنَا وَ وَلَايَتَنَا بِوَلَايَةِ اللَّهِ عز و جل.»