عرفان در سوره يوسف، ص: 338

از هر راه و هر ناحيه ای كه باشد. كاری به اين ندارد كه انسان لايق و شايسته اين مقام هست يا نه؟ فقط مقام و رياست را می خواهد.

معنای خواسته های بی مهار

يكی از افراد اهل دل می گويد: من معنای

«أعدی عدوّك نفسك التی بين جنبيك»

را نمی فهميدم، تا شبی در مجلسی ديدم اهل خدايی حرف می زند. در ضمن صحبت خود گفت: هر گرسنه ای را كه غذا بدهی، سير می شود، هر دشمنی آرام می شود، الّا اين خواسته های بی مهار كه هر چه تغذيه شوند، گرسنه تر می شوند. هر چه به حرف آنها بيشتر گوش دهی، درّنده تر می شوند. آن شب فهميدم كه معنای فرمايش پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله در مورد دشمن ترين دشمنان و خواسته های بی مهار چيست.

تمام فتنه ها و فسادهايی كه در جهان هست، محصول همين خواسته های بی مهار است كه گاهی در وجود فرد خودنمايی می كند، گاهی در وجود خانواده، دولت، حزب، يا ملّت.

وقتی خواسته های بی مهار، ميدان دار زندگی باشند، درخت زندگی جز ميوه تلخِ فتنه، فساد، ناامنی، بی ادبی، غارت گری و پايمال كردن حقوق خود و ديگران نخواهد داشت و اين طبيعی است. اين يك دشمن.

دشمن دوّم: شيطان

دشمن دوم شيطان است. «1» شيطان كيست؟ از نظر قرآن مجيد، شيطان موجود

______________________________
(1)- «إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّما يَدْعُوا حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعِيرِ» (فاطر: 6)

البرهان في تفسير القرآن: 4/ 557؛ «قال الصادق عليه السلام: لا يتمكن الشيطان بالوسوسة من العبد إلا و قد أعرض عن ذكر الله تعالی، و استهان و سكن إلی نهيه، و نسي اطلاعه علی سره، فالوسوسة ما تكون من خارج القلب بإشارة معرفة العقل و مجاورة الطبع، و أما إذا تمكن في القلب فذلك غي و ضلالة و كفر، و الله عز و جل دعا عباده بلطف دعوته و عرفهم عداوة إبليس، فقال تعالی: إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا.»