عرفان در سوره يوسف، ص: 458

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ» «1»

چهره های اعتماد و اطمينان كننده به خودش را، اهل ايمان را معرفی می كند.

ابتدا به سراغ حال او می رود؛ «إِنَّمَا» يعنی فقط اين ها مؤمن هستند و غير از اين ها را به عنوان مؤمن قبول ندارم. يعنی همين است و مرحله ديگری ندارد. هر كس از اين مدار بيرون باشد، مؤمن نيست.

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ»

مردم مؤمن كسانی هستند كه وقتی ياد خدا می شود- چه خودش خدا را ياد كند، يا ديگری حرفی می زند، كاری می كند كه او به ياد خدا می افتد- آن عظمت بی نهايت خدا قلب آنان را تحت تأثير قرار می دهد و دارای حالی می شود.

انرژی گرفتن مؤمن از ياد خدا

اين نكته را اهل بصيرتی به من گفت: مرحوم آيت الله العظمی بروجردی در سنّ هشتاد و هشت سالگی به قبل- چون هشتاد و هشت ساله شد كه از دنيا رفت- در شبانه روز بين پنج تا شش ساعت می خوابيدند.

ايشان در دو درس شركت می كردند و بعد نامه های سراسر جهان را جواب می دادند؛ يعنی مقيد بودند كه خودشان نامه ها را ببينند و مراجعات را جواب دهند. دو ساعت عبادت نيمه شب ايشان، با گريه ای كه پيراهن ايشان را خيس می كرد، طول می كشيد.

اين بار سنگين را در اين سنّ چگونه تحمل می كردند؟ آيا روزی دو آمپول تقويتی می زدند؟ يا بهترين قرص های ويتامين آن زمان را از اروپا می فرستادند؟ ايشان

______________________________
(1)- انفال (8): 2؛ «مؤمنان، فقط كسانی هستند كه چون ياد خدا شود، دل هايشان ترسان می شود.»