عرفان در سوره يوسف، ص: 161

الحمدلله رب العالمين و صلّی الله علی جميع الانبياء والمرسلين

و صلّ علی محمد و آله الطاهرين.

وجود مبارك اميرالمؤمنين عليه السلام در يكی از خطبه های فوق العاده مهم «نهج البلاغه» در توضيح آيه شريفه؛

«رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ» «1»

تمام هويت و حقيقت ذكر، به خصوص به آثار با عظمت آن اشاره می فرمايند.

اين ذكری كه در قرآن كريم و روايات مطرح است، بنا به روايتی است كه در «اصول كافی» از امام صادق عليه السلام آمده كه حضرت می فرمايند: منظور از ذكر، تكرار اين الفاظِ پاكی مانند «سبحان الله، الله اكبر، الحمد لله» نيست، بلكه منظور، حضور با آگاهی و معرفت در محضر حضرت حق است، «2» كه اين علم، آگاهی و معرفت را نيز خدا

______________________________
(1)- نور (24): 37؛ «مردانی كه تجارت و داد و ستد آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات باز نمی دارد.»

(2)- مستدرك الوسائل: 5/ 291، حديث 5887؛ «عن الصادق عليه السلام قَالَ مِنْ أَشَدِّ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَی خَلْقِهِ ذِكْرُ اللَّهِ كَثِيراً ثُمَّ قَالَ أَمَا لَاأَعْنِي سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَاإِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ إِنْ كَانَ مِنْهُ وَ لَكِنْ ذِكْرَ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ وَ حَرَّمَ فَإِنْ كَانَ طَاعَةً عَمِلَ بِهَا وَ إِنْ كَانَ مَعْصِيَةً تَرَكَهَا.»

مستدرك الوسائل: 5/ 292، حديث 5892؛ «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام مَا ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُ بِشَيْ ءٍ أَشَدَّ مِنَ الْمُوَاسَاةِ فِي ذَاتِ اللَّهِ عز و جل وَ الْإِنْصَافِ مِنَ النَّاسِ وَ ذِكْرِ اللَّهِ كَثِيراً ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنِّي لَاأَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَكِنْ ذِكْرُهُ عِنْدَ مَا حَرَّم.»