ايمان و آثار آن، ص: 81

قبول نمی كند؛ چون او اول اعلام كرده، و حق، هميشه اول با او است، نه با بشر كه بعد بخواهد بر خدا منت بگذارد. حق هميشه با خداوند است. اصلًا اول حق، وسط حق و آخر حق، هميشه به پروردگار عالم برمی گردد. هر كجا كه بشر بخواهد حقی را رعايت كند؛ حقّ خداوند بر همه حقوق مقدّم و پيش است، و از همه حقوق مهم تر می باشد.

قرآن مجيد می فرمايد: به پدر و مادر احسان كنيد، اما نه به نحو كلی. «1»

امام صادق و امام رضا عليهما السلام می فرمايند: رعايت حقوق پدر و مادر مؤمن باشند يا مشرك، واجب است مگر در جايی كه خدا آن را گناه شمرده است و بخواهد حق خدا پايمال شود. در آن جا پدر و مادر از ارزش پدر و مادری می افتند و ديگر پدر و مادر نيستند؛ آن جا ميدان مبارزه دو انسان با پروردگار در خطّ زندگی بشری می باشد كه فرزند آن ها است، و حقّ پروردگار عالم مقدّم است؛ چون حيثيت يك زن يا حيثيت يك مرد كه در منطقه مخلوقيت هستند، با ذات اقدس خالق قابل مقايسه نيست. احسان به پدر و مادر صحيح است، اما تا هنگامی كه حقی از حقوق الهی پايمال نشود. «2»

جنب دومی كه بايد عمل را در قبولی بدرقه كند، وجود امر الهی بدان است

چنان كه گفته شد، يك شرط قبولی عمل اين است كه جنبه ايمان در عمل باشد و آن را بدرقه كند و به عبارتی، در آن عمل بايد فرد با پروردگارش رابطه داشته باشد. جنب دومی كه بايد عمل را در قبولی بدرقه كند، اين است كه اين عمل بايد به امر پروردگار باشد. شما اگر ده ميليون مرتبه نماز صبح را چهار ركعت بخوانيد كه بيش تر عبادت كرده باشيد، به غير از اين كه ده ميليون مرتبه چنين نماز صبحی را از شما قبول نمی كنند، قيافه بدعت را هم به شما می دهند كه حرام و گناه كبيره است. حالا اگر شما بگوييد من در پيشگاه خدا ايستاده بودم و

______________________________
(1) 5. اشاره به آيه هشتم سوره عنكبوت: «وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بی ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلاتُطِعْهُما إِلَیَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»: انسان را درباره پدر و مادرش به نيكی كردن سفارش كرده ايم و اگر آن دو تلاش كنند تا چيزی را كه هيچ دانشی به [خدايی و ربوبيت ] آن نداری، شريك من قرار دهی، از آنان اطاعت مكن. بازگشت شما فقط به سوی من است، پس شما را به آنچه همواره انجام می داده ايد، آگاه می كنم.

(2) 6. خصال، ج 2، ص 603 تحت عنوان خصال من شرائع الدين از امام صادق عليه السلام نقل كرده:

. وَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ وَاجِبٌ فَإِنْ كَانَا مُشْرِكَيْنِ فَلا تُطِعْهُما وَ لَا غَيْرَهُمَا فِی الْمَعْصِيَهِ فَإِنَّهُ لَا طَاعَهَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِيَهِ الْخَالِق.