ايمان و آثار آن، ص: 215

آن زوايای خالی كه از قبل برای مان مانده، بنشينيم و هم آن ها را به حساب بياوريم و وقتمان را با آن پر بكنيم؛ چون يكی از بلاهای بزرگی كه گريبان انسان را می گيرد، بيكاری است. بيكاری آدم را به گناه می كشد، و علی عليه السلام می خواهد جلوی بيكاری را با پر كردن زوايای خالی پر كند.

چهارمين عامل مرز توبه، پرداخت بدهكارهای مردم

چهارمين عامل مرز توبه، اين است كه فكر كنيم از اول عمر تا به حال، چقدر به مردم بدهكاريم، و بعد با كمال شجاعت بلند شويم و هر چه به مردم بدهكاری داريم، بپردازيم؛ اما ما بايد از زمان همان اراد اول، اين كار را بكنيم و واقعاً حساب كنيم و ببينيم چقدر به ديگران بدهكاريم، و بعد يك مرتبه بيست ميليون تومان از مال خود برداريم و ببريم آن را به صاحبانش بدهيم. اين خيلی مردانگی می خواهد. آدم گناهكاری كه در بازار حاضر نيست، از ده ريال حرام بگذرد، حالا می خواهد از بيست ميليون تومان بگذرد و حساب خود را با مردم تسويه كند. او اراده دارد، و دشمن زورش كم شده، و زور اين فرد زياد شده است. توجّه كنيم، توبه بايد اين طور باشد؛ توبه اين طور نيست كه شب جمعه در گوشه ای دو قطره اشك بريزيم و يك استغفرالله بگوييم؛ بلكه توبه يعنی كارهايی بكنيم كه قوای دشمن ضعيف بشود.

پنجمين عامل برای توبه

دربار پنجمين عامل، حضرت چنين می فرمايد: گناهانی را كه انجام دادی، بايد ببينی چقدر گوشت و خونت از راه اين گناهان رشد كرده است. من كه اميرمؤمنان هستم اين ها را نجس می دانم. اين بدن را آن قدر عبادت بچشانی كه وقتی در برابر آن لذت ها قرار می گيرد، هم آن لذت ها خاموش و نابود بشود و از بين برود؛ يعنی ای توبه كار! تمرين اين طرفی داشته باش.

ششمين عامل برای توبه

حضرت دربار عامل ششم می فرمايد: آنچه از گوشت خون و پوست از گناه در تو روييده، همه بايد از بين برود، و گوشت ها و خون های پاك، جای آن گوشت ها و خون های آلوده را بگيرد؛ چنين توبه ای ملتی را از سقوط نجات