ايمان و آثار آن، ص: 309

بياور. قنبر می گويد: من يك قلم و يك صفحه برای نوشتن آوردم و به اميرمؤمنان عليه السلام دادم. ديندار می گويد، خودم و ديگران، و ديگران هم هر كه می خواهند باشند. حضرت اين طور نوشت:

بسم الله الرحمن الرحيم.

اين صد هزار درخت خرما را كه تمام آن ها را به دست خودم نشانده ام و اكنون به لطف خدا، به ميوه نشسته اند، وقف نيازمندان و محتاجان مردم مسلمان كردم و توليت آن را به حسن و حسينم واگذار نمودم. حسن و حسين خودم هم حق ندارند يك دانه از اين خرماها را بخورند، مگر آن كه آنان هم مثل فقرا، نيازمند بشوند. «1»

اين رفتار، نمونه يك ديندار واقعی است.

عواقب خطرناك مهاجرت كشاورزان به شهرها

اميرمؤمنان عليه السلام می گويد، زمين نبايد خالی از كِشت باشد. «2» ما زمين های مستعدی كه در آن اكنون كشت نمی شود، خيلی داريم و همين طور آب هايی كه هرز می روند، امّا كشاورزان اين زمين ها را به حرص آن خانه های بزرگ كه در مناطق خوش آب و هوا و سالم واقع شده اند، رها كردند، و به طمع پول، به شهرهای بزرگ آمدند. هم خودشان را به دردسر انداختند و هم اهالی آن محل را به دردسر انداختند. اين يقينی است كه تراكم موجب فساد است. در اين بخش ها پدران اين كشاورزان مهاجر، قبل از نماز صبح بيدار می شدند و می آمدند لب چشم كنار باغ و يا كنار خانه وضو می گرفتند، و نماز شبی می خواندند و اشكی می ريختند. بعد كه نماز صبح می خواندند، به داخل طويله هايی كه در داخل همان خانه ها بود، می رفتند و به گاو، گوسفند و مركبشان رسيدگی می كردند. بعد از آن هم بيل، تيشه و خورجينی برمی داشتند و سرِ زمين می رفتند و باغ و بذر توليد می كردند و بعد آن را به نزديك ترين شهر می بردند و می فروختند و با پول آن ها هزينه های يك سال زندگی خود

______________________________
(1) 10. شرح الأخبار، قاضی نعمان مغربی، ج 3، ص 190، از اوقاف حضرت علی عليه السلام سخن رفته است:

أوقاف علی عليه السلام: ومن الصدقات ما كان له فی خيبر، ووادی القری وسويقه الغفران، وبئر قيس، والشجره، وعيون استخرجها فی ينبع منها: يحير، وعين نولا، وعين أبی نيزر، وعين أبی ميرز وهی التی أراد معاويه أن يشتريها من الحسين عليه السلام عندما أصاب الحسين دين عظيم. فقال عليه السلام: إن أبی أوقفها ابتغاء وجه الله فلا اغيره.

(2) 11. كافی ج 5، ص 75. متن روايت چنين است:

- كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَضْرِبُ بِالْمَرِّ وَ يَسْتَخْرِجُ الْأَرَضِينَ ...