ايمان و آثار آن، ص: 285

مستجاب می كنم و از همه جای كر زمين ميوه ها را به اين منطقه سرازير می كنم، ولی از اين سفره، دشمنان خودم را هم محروم نمی كنم و به آن ها هم از اين ثمرات خواهم داد. اين اخلاقِ خود خداست. اين اخلاقِ دينداری است كه خدا می گويد، كافر هست و من را قبول ندارد، ولی من روزی ام را به او می دهم و آن را قطع نمی كنم؛ امّا آن كافر به قيامت، به خاطر كفر خودش، جهنمی می شود.

در آنچه ابراهيم عليه السلام گفت، می ببينيم كه يك ديندار چه دلشوره ای برای مردم زمان آينده داشته، تا چه رسد به مردمِ زمان خودش. برای زمان خود ابراهيم عليه السلام، وجود او چه بركات و منافعی برای مردم داشت. اين رفتار بيان می كند كه ديندار، يعنی ديگردوست؛ يعنی دغدغه دارِ برای غريبه ها؛ يعنی ناراحتِ برای غريبه ها كه مبادا زندگی بر آن ها سخت بگذرد و مبادا در زندگی مشكل پيدا كنند.

ابراهيم عليه السلام دعا كرد و می دانست دعايش مستجاب است. مستجاب هم شد ما الان اگر به مكه می رويم، آنچه از درخت و گل در خيابان ها می بينيم، می بينيم كه اين گياهان در خاك شهر مكه كاشته نشدند. در آن خاك، هيچ چيز قابل كشت نيست؛ بلكه خاك اين درخت و گل را از بيرون آوردند؛ جاهايی را گود كردند و آن خاك را در آن جا ريختند و بعد، اين گياهان را در آن جا كاشته اند. در طول دوازده ماه سال، در هر ماهی كه ما به مكه برويم، می بينيم از اقسام ميوه هايی كه در عالم به ثمر می آيند، سيل وار به آن جا سرازير هست. يعنی مكه امروز همان طوری شده كه ابراهيم در دعايش درخواست كرده بود.

اين معنای ديگردوستی است. حالا ابراهيم عليه السلام اين ديگردوستی را يك مقدار محدود كرد و گفت مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ. خدای متعال به ابراهيم عليه السلام گفت، اين حدود را بردار و بگذار كافران هم از اين سيب، گلابی، خيار، موز و پرتقال، و خلاصه، اين مركبات و اين ميوه های ديگر عالم، نصيب داشته باشند و بتوانند آن ها را بخورند و بگويند: عالم خدا ندارد. بگذار آن ها چنين بگويند، اما خودت اهل خوراندن اين روزی ها به آن ها هم باش.

ديگردوستی در سايرمكاتب

اين ديگردوستی را ما در چه مكتبی در مكتب های فعلی عالم می توانيم پيدا كنيم؟ در هيچ يك از ايسم های كه هر يك از آن ها در گوشه ای جهان حكمرانی می كنند، اين ديگردوستی پيدا نمی شود. در هم اين مكتب ها و ايسم ها،