ايمان و آثار آن، ص: 201
آنچه در بحث توبه مهم است، نكاتی هست كه از قرآن مجيد و روايات و اخبار برداشت می شود. البته، اين نكات ممكن است، بارها گفته شده باشد و تكراری باشد، ولی با اين همه، به عنوان تذكّر، تكرار آن بی مانع است.
ديدگا اميرمؤمنان عليه السلام در مورد توبه
اميرمؤمنان عليه السلام در نهج البلاغه عقيده دارند «1»، توبه دارای شش عامل و يا شش شرط است كه اگر يكی از آن شرايط نباشد، ساختمان توبه ناتمام است و همچنان برای ورود و حكومت دشمن، روزنه باز وجود دارد. اگر انسانی به آلودگی خود؛ يعنی خطری كه متلاشی كننداو است، پی ببرد، و در برابر اين آلودگی كه مربوط به روان، نظم، تربيت و حفظ مملكتی از سقوط در منجلاب است، او بخواهد از راهی كه منتهی به اين آلودگی شده، بازگردد، بازگشتش بايد مقرون و همراه با شرايطی باشد و او بايد هم آن شرايط را به جا آورد تا توبه اش تحقّق پيدا كند. او بايد در مسير توب واقعی، با دقت كامل و شجاعت تمام، راه را بر شياطين جنی و انسی ببندد. البته، شياطين انسی ويژه ترند؛ چون شياطين انسی با شياطين جنی فرق دارند؛ شياطين جنی كه نسبت به ما غايب هستند، تنها قدرتی كه دارند و آن را به كار می اندازند، وسوسه كردن است؛ اما شياطين انسی، انسان را آتش می زنند؛ شياطين انسی هم وسوسه می كنند و هم دست انسان را گرفته و او را در آتش گناه فرو می برند. شياطين انسی جاده را باز كرده و تا انسان را نابود نكنند، او را رها نمی نمايند.
______________________________ (1) 4. نهج البلاغ صبحی صالح، صفح 549- 550، حكمت 417:
و قال عليه السلام لقائل قال بحضرته: «أستغفر اللَّه»: ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ أَ تَدْرِی مَا الِاسْتِغْفَارُ؟ الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَهُ الْعِلِّيِّينَ، وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَی سِتَّهِ مَعَانٍ: أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَی مَا مَضَی، وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَی تَرْكِ الْعَوْدِ إِلَيْهِ أَبَداً، وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ إِلَی الْمَخْلُوقِينَ حُقُوقَهُمْ حَتَّی تَلْقَی اللَّهَ أَمْلَسَ لَيْسَ عَلَيْكَ تَبِعَهٌ، وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی كُلِّ فَرِيضَهٍ عَلَيْكَ، ضَيَّعْتَهَا فَتُؤَدِّیَ حَقَّهَا، وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی اللَّحْمِ الَّذِی نَبَتَ عَلَی السُّحْتِ فَتُذِيبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّی تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ وَ يَنْشَأَ بَيْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِيدٌ، السَّادِسُ أَنْ تُذِيقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَهِ كَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَهَ الْمَعْصِيَهِ فَعِنْدَ ذَلِكَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ.»
